Zin en onzin van de antibioticaprofylaxe

Zin en onzin van de antibioticaprofylaxe

Wanneer is een antibioticaprofylaxe nodig ter preventie van bacteriële endocarditis? Het antwoord van de behandelend arts is niet altijd duidelijk. Erik Jan van Lieshout, internist-intensivist, gaf uitgebreid uitleg.

We hebben geleerd om met de behandelend arts van de patiënt te overleggen bij het vermoeden dat er een antibioticaprofylaxe nodig is. Helaas krijgen we dan vaak geen bevredigend antwoord. Hoe zit het nu precies? Erik Jan van Lieshout, internist-intensivist, gaf antwoord tijdens het VPM-congres.

Anamnese
Allereerst is het belangrijk dat u jaarlijks de anamneselijst doorneemt met uw patiënt. Vooral de vraag of de patiënt medicatie gebruikt is dan van belang. Informatie over medicijnen kunt u vinden in het Farmacotherapeutisch Kompas, online of via een app.

Richtlijn Preventie Bacteriële Endocarditis
In de richtlijn Preventie Bacteriële Endocarditis van de Nederlandse Hartstichting kunt u opzoeken of een patiënt profylaxe nodig heeft. De vraag is wel of deze richtlijn nog actueel is.

De richtlijn Preventie Bacteriële Endocarditis is gebaseerd op het feit dat bacteriën zich door het lichaam kunnen verplaatsen. Bacteriën vanuit de mond kunnen zich bijvoorbeeld eenvoudig op een kunsthartklep afzetten of op een kunstheup. “Een bacterieafzetting op een klep kan ineens in de hersenen schieten en in de rest van het lijf.”, aldus Van Lieshout.

Wat is het risico?
Hoe groot is het risico op bacteriële endocartitis bij het trekken van een molaar in vergelijking met tandenpoetsen? Uit onderzoek bleek dat 15% van de deelnemers na twee minuten poetsen een positieve bloedkweek had. Bij het trekken van een kies zonder antibiotica had 45% een positieve bloedkweek, tegenover 20% zonder gebruik van antibiotica. “Dat is nogal een verschil, zou je zeggen, maar als je je beseft dat poetsen doorgaans minstens dagelijks gebeurt is het risico dus cumulatief hoger dan bij een extractie”, zei Van Lieshout tegen een instemmend publiek.
Ook al heeft amoxicilline een significant effect op de bacteriëmie, tandenpoetsen is een veel grotere bedreiging.

De vraag blijft dus of antibiotica wel zinvol is of moet bij een extractie. In Engeland wordt het niet gedaan en het aantal gevallen van bacteriële endocarditis bleef gelijke tred houden.

Kunstgewrichten
Er bestaat ook een richtlijn voor heup- en andere kunstprotheses. Enkel bij een totale heup – en dus niet bij alleen zogenaamde kop- halsprothese – is er een profylaxe geïndiceerd. Bij knie- en andere prothesen, bestraling in hoofd/hals en gebruik van bisfosfonaten is er geen indicatie. Ook niet bij schroeven, pennen of platen en bij gezonde patiënten met een kunstgewricht. Wel is er een indicatie bij risicopatiënten met een kunstgewricht (heup of knie of schouder) tot twee jaar na de operatie.

Risicopatiënten zijn:

  • Ernstige diabetes
  • Gewrichtsontstekingen
  • Reumatische artritis
  • Gedaalde afweer (HIV, kanker, medicijnen)
  • Tweede prothese
  • Hemofilie
  • Patiënten boven de 80 jaar

Vragen over antibioticaprofylaxe
Voor vragen over antibioticaprofylaxe kunt u het best contact opnemen met een academische tandheelkundig centrum. Zij zijn op de hoogte van de nationale en internationale richtlijnen voor tandartsen en mondhygiënisten. ACTA kent zo’n service vanuit de afdeling Medisch Tandheelkundige Interactie. Hier kunt u per e-mail of telefonisch antwoord krijgen op vragen waarvoor specialistische expertise nodig is.

ACTA Medisch Tandheelkundige Interactie
T 06-52493625
E mti@acta.nl

Contact opnemen met de behandeld medisch specialist van de patiënt levert in veel gevallen geen duidelijk antwoord op of een antwoord dat soms niet is toegespitst op de klinische praktijk.
Aanvullend sloot Claar Wierink, tandarts-geriatrist, de presentatie af met de woorden dat bij het poetsen van een relatief schone mond de kans op een endocarditis afneemt in vergelijking met een mond met gingivitis/parodontitis.

Erik Jan van Lieshout is internist-intensivist en medisch directeur afdeling Mobile Intensive Care bij het Academisch Medisch Centrum in Amsterdam.

Verslag door: Lieneke Steverink-Jorna, mondhygiënist, voor dental INFO van het 12e VPM-congres.

 

Lees meer over: Congresverslagen, Kennis