Waaraan moet een werkstoel voor mondzorgprofessionals voldoen?

Werkstoel

Niet alle werkstoelen doen wat ze moeten doen. De meeste stoelen geven geen ondersteuning waar dat nodig is en provoceren de gebruiker in intensieve, zelfs ongunstige houdingen. Dan wordt het een vorm van sport om te proberen daar gedurende een werkdag goed op te zitten. Dat moet natuurlijk voorkomen worden.

Geen zadelvorm

De werkstoel moet een neutrale werkhouding ondersteunen. Allereerst is het heel belangrijk dat de zitting geen zadelvorm heeft. Dit veroorzaakt te veel spreiding van de benen, wat als gevolg heeft dat de heupbuigers aanspannen en het bekken te veel voorover kantelt. Dit geeft aanvankelijk een verbetering voor mensen die jaren met een ongunstige C-kromming van de wervelkolom aan de stoel hebben gezeten. Iemand gaat immers uit zijn voorkeurspatroon, en dat geeft verlichting. Het voorover gekantelde bekken resulteert echter in een hyperlordose (holling) van de onderrug. Langdurig werken met te veel holling van de onderrug resulteert in rugklachten. Vooral vrouwen tijdens en na de zwangerschap, waarbij spieren en banden een grotere laxiteit (mobiliteit) vertonen, ervaren direct de ongemakken bij het zitten op een zadelkruk.

Grotere heuphoek

Uit onderzoek blijkt dat een grotere heuphoek (de hoek tussen de romp en bovenbenen is groter dan 90 graden) bevorderlijk is voor de bekkenstand. Deze komt daardoor meer in zijn natuurlijke neutrale stand. Daarnaast heeft dit als voordeel dat de schuin aflopende bovenbenen gemakkelijk onder de patiëntenstoel geplaatst kunnen worden. Dit kan optimaal bereikt worden met een werkstoel waarvan de zitting onder het bekken horizontaal is en schuin afloopt aan de voorzijde van de zitting (het deel onder de bovenbenen). Deze hoek moet individueel instelbaar zijn; een lange tandarts heeft een veel grotere hoek nodig dan een kleine tandarts.

Goede rugleuning

Verder moet een stoel voorzien zijn van een goede rugleuning, die optimaal steun geeft in de regio van de kuiltjes in de rug (de SIPS: spina iliaca posterior superior). Eigenlijk zou je moeten spreken van een bekkensteun in plaats van een rugleuning. Tijdens het werk in de tandheelkunde/mondzorgkunde is een actieve neutrale lichaamshouding nodig. Een bekkensteun zorgt ervoor dat het bekken en de onderrug in de middenstand blijven, zonder dat hier tijdens het werk veel aandacht aan gegeven hoeft te worden. Voor een beschrijving van de ergonomische eisen aan de werkstoel, zie de checklist ‘Ergonomisch werkwijze tandheelkunde’

Fysieke training

Het is niet alleen van belang om een ergonomische stoel te hebben; deze moet ook goed ingesteld en gebruikt worden. Indien een neutrale werkhouding geen gewoonte is, moet dit eerst aangeleerd worden, zodat iemand weet hoe deze houding opgebouwd moet worden. Daarnaast is duurtraining nodig van het spierkorset om ervoor te zorgen dat de neutrale werkhouding enige tijd aangenomen kan worden. Een grove stelregel is dat iemand gemakkelijk 15 tot 30 minuten een neutrale houding moet kunnen aannemen. Als dat niet het geval is, is het tijd om het spierkorset te trainen.

Voldoende afwisseling van belang

Het werken vanuit neutrale werkhoudingen is niet voldoende om de fysieke belasting bij mondzorgprofessionals te minimaliseren. Het is van groot belang om voldoende afwisseling aan te brengen in de belasting van het bewegingsapparaat. Het lichaam is immers gemaakt om te bewegen. Dit kan in het klein door een of enkele seconden een andere beweging te maken (micro-breaks). Het is nodig om elke 30 minuten minimaal 2-5 minuten andere bewegingen te maken dan datgene dat de hele dag aan de stoel gedaan wordt (mini-breaks). Dus voor alles wat niet in de mond gedaan moet worden: opstaan en andere bewegingen maken. Voorzie bijvoorbeeld voor beeldschermwerk in een werkplek voor staande invoer. En zorg ervoor om na maximaal 2 uur werken, minimaal 10 minuten andere bewegingen maken.

Mentale ontspanning

Bedenk dat naast fysieke ontspanning ook mentale ontspanning van belang is. Mentale inspanning en stress beïnvloeden de spierspanning in het lichaam. Dus een echte pauze van fysieke én mentale ontspanning geeft optimaal herstel, waarna weer uitgerust verder gewerkt kan worden. Sport en bewegen in de vrije tijd verhoogt de belastbaarheid en mentale veerkracht.

Jacqueline Bos-Huizer, bedrijfsoefentherapeut en ergonomisch adviseur, richtte in 2005 BBO-ergo op. BBO-ergo verzorgt ergonomisch onderzoek, participeert in wetenschappelijk onderzoek, verzorgt ergonomische training op de werkplek en begeleidt bij het inrichten of aanpassen van werkplekken voor tandartsen, medisch specialisten en dierenartsen. Jacqueline spreekt (inter)nationaal over tandheelkundige ergonomie en de specifieke aspecten voor de diverse specialisaties zoals endodontologie, orthodontie, parodontologie, implantologie, kindertandheelkunde, microchirurgie en mondhygiëne. Jacquelines missie is mensen een gezonde werkwijze aan te leren. Vanuit haar achtergrond als oefentherapeut is ze in staat om een comfortabele, gezonde en efficiënte manier van werken aan den lijve te laten ervaren.

De foto van de werkstoel bovenin is eigendom van Jacqueline Bos-Huizer, BBO-ergo®