Logopedie en mondhygiëne, samenwerken voor een gezonde mond

Wat doen logopedisten?

Logopedisten doen ontzettend veel. Zij werken aan:

• Articulatie; klanken die verkeerd worden uitgesproken
• Taal; woordenschatontwikkeling, grammatica
• Stemproblemen; globus klachten, heesheid, knobbeltjes in de keel
• Stotteren, wordt vaak met logopedie geassocieerd maar wordt minder gedaan
• Proverbale logopedie, dit is bij baby’s
• OMFT traject

OMFT

De vormgeving van de mond en stand van het gebit wordt voor een groot gedeelte bepaald door de spieren in en rondom de mond. Afwijkende mondgewoonte kunnen het evenwicht tussen de spieren verstoren. OMFT is oefentherapie waarbij het evenwicht wordt gerealiseerd. Bij kinderen kunnen er bijvoorbeeld bitjes gebruikt worden die niet orthodontisch werken maar waarbij de spieren aan het werk worden gezet. Het stimuleert de goede slik, want er kan niet foutief worden geslikt met dit bitje in.

Ontstaan en consequenties afwijkende mondgewoonte

Elk kind wordt geboren met natuurlijke neusademhaling. Maar er kan iets misgaan waardoor een afwijkende mondgewoonte ontstaat. Dan hebben we het over een lage tongpositie in plaats van een hoge tongpositie. Hierdoor ontstaat een afwijkende slik, slissen, andere klanken (6) die verkeerd worden uitgesproken. Op het moment dat de tong wat naar voren ligt, heeft dit consequenties voor de stand van de tanden. Openmondgedrag of habituele mondademhaling is zeker niet gezond. Mondademhaling moeten we wel serieus nemen. Het kan voor vele verkoudheden zorgen maar het kan ook een voorland zijn van slaapproblemen, slaapapneu en dat soort zaken.

Interactie met de zaal

Helaas wilde een filmpje zo snel niet opstarten maar de spreekster wist dit goed op te vullen met nog een leuke vraag: Ligt jouw eigen tong wel op de juiste plek? Waar komt je tong tegenaan als je slikt? En: “Hoe vaak slikken wij per dag ?” Het duurde even voordat we er achter kwamen. Namelijk 2000 keer per dag. Wat zou er gebeuren als je nu per dag 2000 keer verkeerd slikt? Je kunt je voorstellen dat je dan op slechts een bepaald element alle kracht zet. Die tong is enorm sterk en dat kan het gebit niet aan. Hierdoor kan bijvoorbeeld crowding ontstaan. Ook na deze interactie bleek het filmpje nog niet te werken en mochten we als publiek vragen stellen:

“Op welke leeftijd begin je met OMFT?” “Bij de preverbale therapie proberen we ouders aan te geven wat er aan de hand is en kan je al veel aan preventie doen. De OMFT zelf wordt rond de 8 jaar ingezet. Het ligt ook aan de motivatie van de ouders hoe goed dit precies allemaal verloopt.”

“Hoe sta je tegenover mondtape?” We krijgen steeds meer patiënten die hier vragen over hebben. Bijvoorbeeld sporters. Gelukkig bleek het filmpje nu wel te werken en werd onze aandacht als bezoekers hierop gevestigd.

Vervorming van zachte en harde weefsels

Zo leerden we dat de lucht direct in de luchtpijn belandt zonder gefilterd te worden. Daar waar de tonsillen liggen. Hierdoor kan er zwelling ontstaan van de tonsillen en lymfen. Hierdoor wordt ademhaling bemoeilijkt en mondademhaling nog meer gestimuleerd omdat dit makkelijker gaat dan door de neus. Uiteindelijk kan er een hoog palatum ontstaan omdat de tong hier niet tegenaan ligt. Vervolgens kan er een openbeet ontstaan. De groei van de kaken wordt hierdoor anders dan normaal.

Observatie

Bij een kind kunnen we door te observeren ontdekken dat er sprake is van fors afwijkende mondgewoonte, bijvoorbeeld:

• Dikke lippen
• Lage tongligging
• Volledig open mond
• Speeksel voorin
• Geen recht gebit
• Andere symmetrie in het gezicht
• Bollere wangen
• Weinig spierspanning
• Kleine neusgaten
• Hangende ooghoeken
• Ziet er niet gezond uit

Van de tongriem gesneden

Soms zie je ook flinke afdrukken in de tong door een te kort tongriempje. In aangezogen positie moet het riempje een hele duidelijke T vormen. Zo niet dan kan deze tong niet het palatum voldoende bereiken en wordt de tong dus continue naar beneden getrokken. De tong vormt zo geen natuurlijke beugel. Er zijn verschillende gradaties qua ernst. De spreekster nodigt ons uit om een goed naar die tongriem te kijken voordat men het orthodontietraject ingaat. Want de stand kan na zo’n heel traject weer in oude stand komen te staan als het tongriempje te strak is. Het kan nodig zijn om het tongriempje te laten klieven. Dit wordt vaak door een gespecialiseerde tandarts gedaan.

Gewoon door de neus ademen en gewoon even slikken?

Vervolgens werden we weer verwend met wat filmpjes bijvoorbeeld van een kind dat gevraagd wordt om een aantal minuten enkel door de neus te ademen. Je ziet dan van alles gebeuren want het jongetje doet enorm zijn best maar hij wordt ook helemaal onrustig want het wil niet goed lukken. Ook zien we een meisje dat probeert te slikken maar we zien enkel vreemde bewegingen van de tong en een klakkend geluid. Ze slikt naar voren in plaats van naar achteren. Ook bilalaterale slik komt voor.

Mondhygiënisten, wees alert

Wat kunnen wij als mondhygiënisten nog meer doen behalve alert te zijn op het tongriempje en mondademhaling?

Bekijk ook of er sprake is van duimen. Uiteraard kunnen we zwangeren al adviseren over duimen versus speen. Hou ook de beet in de gaten na het beugelen. En vraag gerust om de patiënt de vingers in de mond te doen zodat je mee kunt kijken naar het slikken. Verder kan je opvallen dat de spiertonus erg hoog is  van de masseters. Heel veel mensen zijn zich niet bewust van hun mondgedrag dus kijk hier specifiek naar. Bij problemen kan je naar een (OMFT)logopedist verwijzen, maar niet te snel want er zijn enorme wachtlijsten. Je kunt ook zelf een verdiepende cursus volgen.

Mondtape

Dan nog het antwoord op de vraag van de mondtape. De spreekster staat hier positief tegenover. Maar misschien leuk om het zelf eerst te proberen, bijvoorbeeld met fysiotape. Dus je kunt adviseren om af te plakken maar kijk ook wat breder dan dat.

 

Marlous van Es is logopedist bij Logopedie De Bron

Verslag door Lieneke Steverink-Jorna, mondhygiënist, voor dentalinfo.nl van de lezing van Marlous van Es tijdens het congres van NVM-mondhygiënisten.