Veranderend speeksel hielp mensen tijdens evolutie

Speeksel heeft mensen in evolutionair opzicht misschien geholpen op weg naar het worden van een nieuwe soort. Veranderingen in dieet en leefstijl hebben hier waarschijnlijk voor gezorgd, aldus nieuw onderzoek gepubliceerd in Molecular Biology and Evolution.

Speeksel belangrijk om meerdere redenen

Speeksel is een waterige substantie die wordt geproduceerd door speekselklieren in de mond. Naast water bestaat het onder andere uit enzymen die een begin maken met het afbreken van eten. Ook beschermt spuug het tandglazuur, moduleert het het microbioom in de mond en is het een eerste verdedigingslinie tegen ziekteverwekkers.

Evolutionair onderzoek naar speekselproteoom

Het was al bekend wat er in je speeksel zit qua eiwitten, maar er was nog nooit evolutionair onderzoek gedaan naar het speekselproteoom. Bij een groep onderzoekers van de University of Buffalo en het Forsyth Institute rees de vraag of deze eiwitten ook functionele variatie vertonen bij mensen en niet-menselijke primaten.

Mensen en niet-menselijke primaten vergelijken

Om erachter te komen of elke soort een unieke speekselproteïnesamenstelling heeft, verzamelden de onderzoekers speeksel van mensen en chimpansees, gorilla’s, en resusapen. Deze primaten werden gekozen omdat de eerste twee de dichtstbijzijnde evolutionaire familieleden van de mens zijn. Makaken delen een verre voorouder met mensen.

Wateriger speeksel en andere eiwitten

Het speeksel van mensen bleek wateriger te zijn en andere eiwitten te bevatten dan het speeksel van de apen. De mensapen hadden twee keer zo veel eiwitten dan mensen. Voor alle belangrijke speekselproteïnes bij de mens werden tegenhangers geïdentificeerd in chimpansee- en gorillaspeeksel. Sommige dingen waren echter wel verschillend bij mensen en niet-menselijke primaten.

Goed in het afbreken van zetmeel, geen schuim

Zo bleek menselijk speeksel beter te zijn in het afbreken van zetmeel en het modificeren van vetten. Bovendien bevat menselijk speeksel geen latherin, wat speeksel schuimig maakt. Dit was blijkbaar niet meer nodig toen mensen niet langer harig waren en zich niet meer bezighielden met sociale verzorging. Verder bevatten speeksel van verschillende soorten andere componenten om ziektes af te weren.

Oorzaak is waarschijnlijk dieet en levenstijl

In de loop van de tijd zijn eigenschappen van het menselijke spuug waarschijnlijk veranderd om zich beter aan te passen aan veranderende leefomgeving. Mensen gingen ander voedsel eten en op een andere manier leven waardoor ze bloot werden gesteld aan andere ziektekiemen en uitdagingen.

Onderscheidend speekselproteoom helpt de mens

De bevindingen openen de mogelijkheid dat voedingsverschillen en blootstelling aan bepaalde pathogenen mogelijk een onderscheidend speekselproteoom in de menselijke lijn hebben gevormd, schrijven de onderzoekers. Oftewel, veranderend speeksel heeft mensen waarschijnlijk op weg geholpen om in evolutionair opzicht weg te stappen van niet-menselijke primaten.

De auteurs merkten wel op dat het mogelijk is dat ongecontroleerde omgevings- of voedingsfactoren de resultaten van het onderzoek hebben beïnvloed. Ook zijn alleen de meest voorkomende eiwitten vergeleken, en maar een paar van elke soort. Wel “biedt het onderzoek een basis om in toekomstige studies te beoordelen of de verschillen in het hier waargenomen menselijke speekselproteoom mogelijk zijn veroorzaakt door natuurlijke selectie”, aldus de onderzoekers.

Bron:
Molecular Biology and Evolution

 

 

Lees meer over: Medisch | Tandheelkundig, Thema A-Z