MKA-chirurg Leander Dubois over zijn complexe, maar bijzondere werk: “ik gedij goed in chaos”

In Amsterdam verdiept Dubois zich in de aangezichtstraumatologie en de orbita chirurgie. En in Utrecht differentieert hij zich in de orthognathische chirurgie. In oktober 2022 kreeg hij er nog een belangrijke baan bij: als hoogleraar maxillofaciale traumatologie aan de Universiteit van Amsterdam. Vanuit die rol wil de MKA-chirurg de aangezichtstraumatologie binnen en buiten Nederland verder vormgeven, met als doel de uitkomst van traumatologische zorg voorspelbaarder te maken.

Dubois is op vele terreinen actief binnen de maxillofaciale traumatologie. Maar zorg is altijd de grote gemene deler: “Ik wil tot het uiterste gaan om het beste resultaat voor de patiënt realiseren.”

Wanneer komt een patiënt op jouw afdeling terecht, in plaats van ‘gewoon’ bij een tandarts of kaakchirurg?

“Een patiënt wordt bij ons behandeld als hij binnenkomt op de SEH of shockroom van het Amsterdam UMC of een van de omgrenzende ziekenhuizen waar we de spoedopvang voor doen. Daarnaast hebben we een supraregionale verantwoordelijkheid voor hoog complexe letsels, de zogenaamde 3e lijn spoedzorg.

In principe is er altijd een acute component als iemand op onze afdeling komt. Maar het komt met grote regelmaat voor dat patiënten uit Den Haag, Almere of Utrecht naar het Amsterdam UMC worden verwezen voor overname behandeling. Ook wanneer tandartsen en kaakchirurgen tegen hun grenzen aanlopen, wanneer een behandeling gewoon té complex of veelzijdig is, kunnen wij de behandeling overnemen.”

Wat gebeurt er op het moment dat een patiënt jouw afdeling opkomt?

“Traumatologie is in de regel onvoorspelbaar. Je weet nooit met wie of wat je wordt geconfronteerd. De patiënt zelf komt het ziekenhuis in de regel binnen via de spoedeisende hulp of via de ambulance op de shockroom. De MKA-chirurg is onderdeel van het trauma team en kan opgeroepen worden bij een patiënt met aangezichtsletsel. In de regel zijn we binnen een half uur op het ziekenhuis, maar een enkele keer is die tijd er niet en zullen snel moeten handelen. Te laat ingrijpen kan ernstige consequenties hebben. Bijvoorbeeld wanneer er sprake is van een bedreigde luchtweg, een fulminante bloeding of een bedreigd oog.

Bij de meeste patiënten is er gelukkig meer tijd en ruimte tot de operatie. Deze patiënten worden geplaatst op het ‘spoedlijst’ en moeten wachten totdat ze aan de beurt zijn. Operaties die levens- of orgaan bedreigend zijn gaan voor. Dit betekent in de praktijk soms enkele dagen wachten. Gelukkig is gebleken dat dit uitstel in de meeste gevallen geen negatieve consequenties heeft.

Maar waarom zou je dan de patiënt enkele dagen laten wachten en de dure ziekenhuisbedden bezet houden. Die tijd kan nuttiger besteed worden. Bijvoorbeeld door patiënten gerichter op te nemen als er zicht is op een operatieplek. Onderwijl zetten we de tijd naar onze hand door beter voorbereid en beslagen ten ijs te komen. De patiënt wordt 3D voorbereid waarbij de pre-traumatische anatomie kan worden nagebootst. 3D printers worden ingezet om 3D modellen te printen om osteosynthese plaatjes voor te buigen of zelf een volledig implantaat te vervaardigen ter reconstructie van een orbita of schedel. De ingreep wordt vervolgens gedaan door een team met ruime expertise. Zeker voor de complexere letsels geldt dat hiermee de uitkomsten van zorg verbeteren. Technologische hulpmiddelen zijn langzamerhand randvoorwaarden geworden om hoog complexe traumatologische zorg voorspelbaar te kunnen leveren.

Behoudens de polytrauma patiënten of de patiënten met ernstig schedel-hersen letsel kunnen de meeste patiënten bij deze strategie de volgende dag al naar huis.

Hoe ga jij om met de hoge druk op zo’n dynamische en stressvolle afdeling?

“De maxillofaciale traumatologie is wat mij betreft de ultieme vorm van Mond-, Kaak- en Aangezichtschirurgie. Alles komt daar samen. Je moet snel kunnen schakelen en altijd een back-up plan hebben. Ik gedij goed in die chaos. Waar anderen weglopen word ik namelijk juist enthousiast. Mijn creativiteit en oplossingsgerichtheid worden geprikkeld. Dat kan zowel gaan om hoog complexe aangezichtsreconstructies na een trauma, of om een innovatief wetenschappelijk artikel, of de (re)organisatie van de zorg. Net zo lang zoeken, draaien, passen en meten tot de oplossing gevonden is. Daar houd ik van.

Dat doe ik natuurlijk niet alleen. Een goed en creatief team is een essentieel onderdeel van het succes. Van verpleegkundige of operatieassistent tot kaakchirurg in opleiding. Van technisch geneeskundige tot de industrial partner. Van secretaresse tot polimedewerker. Iedereen is onmisbaar om het optimale resultaat voor de patiënt te behalen.”

In hoeverre werken jij en je team samen met tandartsen en kaakchirurgen?

“Tandheelkunde is een belangrijke basis van ons vak. Al is een groot deel van mijn werkzaamheden inmiddels verschoven van puur tandheelkundig naar meer medisch – toch maakt de tandheelkundige achtergrond in mijn optiek het verschil. Hierdoor zijn we binnen het aangezicht de enige generalist. De MKA-chirurg speelt in de aangezichtstraumatologie niet voor niets een sleutelrol. De maxillofaciale traumatologie behelst alle letsels van het aangezicht. Niet alleen botten, maar ook weke delen, tanden en kiezen. Als moderne MKA-chirurg zijn we in potentie in staat letsels aan al deze structuren te behandelen. Toch kan je het niet alleen en heb je de aangrenzende specialismes nodig. Zeker in een anatomische regio waar vele belangrijke structuren zich in een relatief klein gebied bevinden. Je moet kunnen vertrouwen op elkaars specialisme. Een goede samenwerking met plastisch chirurgen, oogartsen, KNO-artsen en neurochirurgen, maar ook traumachirurgen en SEH-artsen of in een later stadium tandartsen en orthodontisten vormen een belangrijke pijler in optimalisatie van de traumatologische keten. Deze leerstoel kan bijdragen aan het vergroten van kennis, draagvlak en samenwerking om de uitkomst van zorg te verbeteren. Ik heb zelf altijd ontzettend veel geleerd door mee te opereren met andere disciplines. Er ligt een belangrijke taak om zowel de artsen als de tandartsen hierin te ondersteunen. Voor de gewone tandarts is dat meestal bij patiënten met tandletsel. En soms blijkt er meer aan de hand en is het te complex en nemen wij de behandeling over.

Voor de meeste kaakchirurgen geldt eigenlijk hetzelfde. Het gros van de letsels zullen ze prima zelf kunnen behandelen. Maar meerdere keren per week word ik gebeld voor advies. Dit kan gaan om het meedenken in de behandeling of ondersteunen middels een 3D analyse en operatieplanning, maar de conclusie kan ook zijn dat het verstandiger is de behandeling over te nemen. Vaak gaat dit over letsels waarbij de orbita of oogkas betrokken is of door ernstige verbrijzeling de reconstructie bemoeilijkt wordt. Daarnaast zie ik wekelijks nieuwe patiënten die voor secundaire correcties verwezen worden, omdat de primaire behandeling niet tot bevredigend resultaat heeft geleid.”

Tandartsen kunnen patiënten dus naar jou doorverwijzen?

“Zeker. Tandartsen spelen een zeer grote rol bij de opvang en behandeling van het meest voorkomende aangezichtsletsel: het tandletsel. Ze zijn een essentieel onderdeel van de traumatologische zorgketen. Ik ben van mening dat tandletsel in de regel thuishoort in de tandartspraktijk. Maar er zijn situaties te bedenken waarbij het ziekenhuis mogelijk een betere plek is voor de patiënt. En natuurlijk worden patiënten wel eens naar ons doorgestuurd voor een littekencorrectie of andere secundaire correcties.

Daarnaast kan het altijd fijn zijn om even te overleggen met elkaar bij twijfelgevallen. Denk hierbij aan een patiënt met tandletsel met een verdenking van een hersenschudding. Tandletsel in combinatie met weke delen verwondingen van de lip. Of aan een patiënt met tandletsel met een verdenking op een fractuur van onderkaak bovenkaak of jukbeen.”

Wat is jouw advies aan tandartsen of kaakchirurgen die een patiënt met heftig trauma binnenkrijgen?

“De sleutel voor succes is rust bewaren of juist creëren in volstrekt chaotische situaties. Rust is prettig voor de patiënt, familieleden of partner, maar ook voor de directe collega’s. Zijn er factoren die een acuut gevaar vormen voor de patiënt, zoals een bedreigde luchtweg of een fulminante bloeding? Zo niet, dan is de grootste prioriteit om de tanden zo snel mogelijk terug te plaatsen. Daarmee is er al een hoop gewonnen.

Op dat moment is er tijd om na te denken. Wat is er aan de hand? Wat zijn de volgende stappen? Wat kan ik wel en waar ligt mijn grens? Bij verzoek tot de overname van een behandeling is het noodzakelijk dat op zijn minst beschreven kan worden wat er loos is en wat de reden is voor overname behandeling. Het ordenen van gedachten zal in veel gevallen ook kunnen helpen de juiste behandeling te kiezen.

En bij twijfel: bel gewoon voor overleg en advies.”