Hoe ga je als werkgever om met grensoverschrijdend gedrag op de werkvloer?

Grensoverschrijdend gedrag kan voorkomen in verschillende vormen, zoals opmerkingen, lichamelijk geweld, pesten of intimidatie, en is daardoor niet altijd makkelijk te herkennen. Grensoverschrijdend gedrag kan plaatsvinden tussen collega’s onderling, maar ook tussen zorgverleners en cliënten. Voor mondzorgaanbieders in hun rol als werkgever is het belangrijk om alert te zijn op signalen zoals teruggetrokken gedrag of spanningen binnen een praktijk. Ook is een belangrijk aspect het inzetten van preventie. Dat begint bij het creëren van een veilige werkomgeving, met een open cultuur, duidelijke gedragsregels en een toegankelijke vertrouwenspersoon.

Grensoverschrijdend gedrag is, helaas, niet altijd te voorkomen, waardoor het cruciaal is om goed voor ogen te hebben welke maatregelen genomen dienen te worden zodra een incident zich voordoet. In dit artikel gaan wij daarop in en bespreken we een uitspraak waarin de rechter het ontslag op staande voet van een tandarts vanwege grensoverschrijdend gedrag, geoorloofd achtte.

Onderzoek

Als werkgever ben je verplicht een melding van grensoverschrijdend gedrag serieus te onderzoeken. Niet alleen vanuit goed werkgeverschap, maar ook met het oog op het verlenen van goede zorg. Dit begint met het volledig in kaart brengen van de situatie door een open gesprek met de melder, waarbij alle informatie zorgvuldig wordt gedocumenteerd. Bij het onderzoek is het essentieel om hoor en wederhoor toe te passen: zowel de klager als de beklaagde worden afzonderlijk gehoord, bij voorkeur in het bijzijn van minimaal twee personen. Daarnaast bepaal je of het nodig is om (een deel van) het team te informeren over het onderzoek, bijvoorbeeld bij onrust of verdeeldheid. Hierbij moet altijd de privacy en vertrouwelijkheid van alle betrokkenen worden gewaarborgd.

Maatregelen

Indien uit het onderzoek blijkt dat grensoverschrijdend gedrag heeft plaatsgevonden, is het van belang om als werkgever direct actie te ondernemen.

Waarschuwing

Afhankelijk van de ernst van de situatie kan worden gekozen om een waarschuwing te geven aan de persoon die grensoverschrijdend gedrag heeft vertoond.

Ontslag op staande voet

In zeer ernstige situaties kan grensoverschrijdend gedrag een reden vormen om een werknemer op staande voet te ontslaan. Let wel, dit kan zo zijn. Ontslag op staande voet is zeer vergaand en hier kunnen, indien een werknemer zich tot een rechter richt, nadelige financiële consequenties aan verbonden zijn. Het is dan ook goed om hier heel zorgvuldig mee om te gaan en goed na te gaan of voldaan is aan de vereisten voor ontslag op staande voet In een uitspraak van de rechtbank Overijssel[1] oordeelde de rechtbank dat het door de werkgever gegeven ontslag op staande voet vanwege een ernstig incident (mishandeling van een collega) rechtsgeldig was. De kantonrechter oordeelde dat sprake was van een dringende reden voor het ontslag en wees het verzoek van de tandarts om onder meer doorbetaling van het loon en het toewijzen van een billijke vergoeding af. Hoewel de rechtbank in deze uitspraak in het voordeel van de tandartspraktijk oordeelde, blijft het ontslag op staande voet een uitzonderlijke maatregel die slechts onder strikte voorwaarden standhoudt.

Ontslag via UWV of kantonrechter

Indien ontslag op staande voet niet mogelijk of wenselijk is, maar een beëindiging van de arbeidsovereenkomst wél gewenst of noodzakelijk is, zal de route naar het UWV of de kantonrechter moeten worden bewandeld. Indien uit het onderzoek blijkt dat een werknemer grensoverschrijdend gedrag heeft vertoond, kan het zo zijn dat het niet langer mogelijk is een werknemer in dienst te houden. Allereerst dient de gedraging voldoende ernstig te zijn. Hierbij gaat het om gedragingen die als onacceptabel of ontoelaatbaar kunnen worden beschouwd, zoals discriminatie of seksuele intimidatie. Daarnaast moet een grondig onderzoek uitgevoerd zijn dat onpartijdig, eerlijk en volledig is. Daarbij dient hoor en wederhoor te worden toegepast. De werknemer moet van tevoren op de hoogte worden gesteld van de beschuldigingen en de gelegenheid krijgen zich te verdedigen. Het ontslag moet daarnaast proportioneel zijn en passen bij de ernst van het gedrag. Bij minder ernstige gevallen zijn minder zware maatregelen, zoals een waarschuwing of schorsing, vaak geschikter. Tot slot is voor ontslag vereist dat het besluit tot ontslag goed moet worden gemotiveerd en gedocumenteerd.

Belangrijk is dat er financiële risico’s gelden, zoals toewijzing van een billijke vergoeding indien sprake is van verwijtbaar handelen vanuit de werkgever.

Meldplicht IGJ

Iedere zorgverlener is verplicht om geweld in de zorgrelatie te melden bij de Inspectie van Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ). Dit is vastgelegd in de Wet kwaliteit, klachten en geschillen zorg (Wkkgz). Deze meldplicht ziet op de relatie tussen zorgverlener en cliënt / patiënt. Hieronder valt onder andere seksueel grensoverschrijdend gedrag, lichamelijk geweld en geestelijk geweld jegens de cliënt / patiënt. Deze meldplicht geldt ongeacht of de werknemer vast in dienst is of bijvoorbeeld tijdelijk als invaller werkt.

Daarnaast geldt er een meldplicht indien sprake is van beëindiging van het dienstverband vanwege ernstig disfunctioneren. Dat kan dus ook zien op grensoverschrijdend gedrag tegenover collega’s (en niet enkel ten opzichte van de patiënt, zoals de hierboven genoemde meldplicht).

Voor de melding bij de IGJ geldt een termijn van drie werkdagen. Het is goed daarop alert te zijn.

Nazorg

Bovendien is het belangrijk om aandacht te besteden aan juiste nazorg voor de persoon die grensoverschrijdend gedrag heeft ervaren, zoals begeleiding en ondersteuning. Tot slot is het van belang om elk incident uitgebreid te evalueren en de uitkomsten van deze evaluaties te benutten voor optimalisatie van het beleid. In de Handreiking gedragscode (on)gewenste omgangsvormen is praktische informatie te vinden en tips over het opstellen van gedragscodes op de werkvloer. Daarnaast heeft de KNMT op haar website[2] een stappenplan opgenomen over het omgaan met grensoverschrijdend gedrag.

Tot slot

Heeft u vragen over de mogelijke maatregelen verbonden aan grensoverschrijdend gedrag of het opstellen van passend beleid, dan is het raadzaam contact op met ons op te nemen.

Door: mr. Demi van Rossenberg en mr. Puck Wijn – www.eldermans-geerts.nl
Advocaten | Zorgmakelaars | Juristen | Adviseurs in de zorg

[1] Rechtbank Overijssel 28 november 2017, ECLIL:NL:RBOVE:2017:4494.

[2] https://knmt.nl/nieuws/trek-samen-de-grens-stappenplan-grensoverschrijdend-gedrag