Wat doet een orofaciaal therapeut precies?

Wat is precies een orofaciaal therapeut?

“De orofaciaal fysiotherapeut (OFT) is een fysiotherapeut-specialist voor gezondheidsproblemen bij functiestoornissen en functionele beperkingen in het hoofd- en halsgebied en in het kauwstelsel. De orofaciaal fysiotherapeut analyseert, interpreteert en behandelt dit soort gezondheidsproblemen die het gevolg zijn van artrogene, musculaire en neurogene stoornissen in de hoofd- en halsregio. Historisch gezien lag het indicatiegebied vooral binnen het domein van de bijzondere tandheelkunde. Aangezien de problematiek in het hoofd- en halsgebied vele indicaties en specifieke kennisdomeinen bevat, heeft de OFT zich gaandeweg ook hierbinnen verder ontwikkeld.”

Hoe word je orofaciaal therapeut?

“Ik heb in 2008 de post-HBO opleiding orofaciale fysiotherapie afgerond. Dit is een specialisatie binnen de fysiotherapie, net als kinder- of sportfysiotherapie. Deze opleiding heb ik gevolgd na de reguliere 4-jarige HBO opleiding. Tijdens de reguliere fysiotherapie-opleiding wordt nauwelijks aandacht aan het orofaciale domein besteed. Vandaar dat patiënten met orofaciale klachten het beste naar een NVOF geregistreerd orofaciaal fysiotherapeut kunnen gaan. Er zijn ongeveer 170 orofaciaal fysiotherapeuten in Nederland.”

Hoe is uw interesse voor het vakgebied ontstaan?

“Mijn eigen tandarts maakte mij erop attent dat mijn tanden afsleten. Waarschijnlijk als gevolg van nachtelijk klemmen en knarsen. Ik ben mij toen verder gaan verdiepen in deze problematiek en kwam er achter dat je als fysiotherapeut veel kan betekenen voor patiënten met klachten als gevolg van klemmen en knarsen. Daarom ben ik de opleiding gaan volgen. Ik ben dus eigenlijk een soort ‘lotgenoot’ van mijn patiënten.”

Met welke disciplines werkt u samen?

“Ik werk samen met tandartsen, tandarts-gnatologen, KNO-artsen, MKA-chirurgen, mondhygiënisten, huisartsen, neurologen, fysiotherapeuten, acupuncturisten en logopedisten. Met de tandartsen en mondhygiënisten werk ik samen in een praktijk, dus onder één dak. Zo kunnen we goed multi- en interdisciplinair samenwerken, wat een grote meerwaarde is.”

Wat voor patiënten behandelt u?

“Ik behandel patiënten met verschillende indicaties. Belangrijke indicatiegebieden voor orofaciale fysiotherapie zijn:

• Temporo Mandibulaire Dysfunctie (TMD) zoals: pijnklachten in het kauwstelsel, beperkte mondopening, kaakgewrichtsgeluiden en andere functiestoornissen.
• Orofaciale- en intraorale pijn, waaronder hoofdpijn, (a)specifieke aangezichtspijn, neuropathieën in het hoofd-/halsgebied
• Tinnitus (oorsuizen) en aspecifieke otalgieën (oorklachten)
• Vormen van hypo- en hyperacusis
• Vertigo (duizeligheid), dysbalans en disequilibrum
• Bruxisme
• Vormen van slaapstoornissen
• Status na hoofd-halsoncologie
• Status na hoofd-hals-chirurgie en -traumatologie
• Paresen en paralysen van hoofd en hals (aangezichtsverlamming, Bell’s parese)
• Dyskinesieën en dystonieën
• Cervicale functiestoornissen

Een aantal bijzondere groepen vraagt om een specifieke benadering door de aard van de populatie, de specifieke communicatie of patho-fysiologische mechanismen. Je kunt dan denken aan patiënten met systeemziekten en ook aan specifieke beroepsgroepen als musici.”

Wie verwijst patiënten naar u?

“Patiënten kunnen verwezen worden door tandartsen, tandarts-gnatologen, KNO-artsen, MKA-chirurgen, mondhygiënisten, huisartsen, reumatologen, fysiotherapeuten, acupuncturisten en logopedisten. De meeste verwijzingen ontvang ik van tandartsen, orthodontisten, KNO-artsen, MKA-chirurgen en huisartsen. Maar patiënten kunnen ook op eigen initiatief naar een orofaciaal fysiotherapeut gaan. Er is niet per se een verwijzing noodzakelijk.”

Kunt u iets vertellen over de resultaten van uw aanpak?

“Over het algemeen boek ik goede, snelle resultaten. De pijnklachten van bijvoorbeeld tandenknarsen zijn door de juiste aanpak goed te beïnvloeden. Ook een mondopeningbeperking als gevolg van een discus luxatie is te verbeteren. Veel patiënten lopen al lange tijd rond met (pijn)klachten in het orofaciale gebied. Ze bezoeken de tandarts, huisarts, kno-arts en MKA-chirurg vaak zonder goed resultaat. De orofaciaal fysiotherapeut kan de oplossing zijn voor deze mensen.”

Hoe staan tandartsen tegenover uw behandelingen?

“Over het algemeen positief. Ik heb goed contact met de tandartsen in mijn werkomgeving. Ik werk zelf in een grote tandartsenpraktijken in Delft en binnenkort mogelijk ook in Rotterdam. Ik heb wel goed moeten vertellen wat ik nu daadwerkelijk doe en kan en bij welke indicaties. Voor veel tandartsen is het namelijk een vrij onbekend specialisme binnen de fysiotherapie. Maar bij een paar succesverhalen zien ze de meerwaarde voor hun patiënten in.”

Heeft u een casus die interessant is voor de tandarts?

“Ja zeker. Ik kan er twee geven.
De eerste casus gaat over een vrouw die door de tandarts verwezen werd voor TMD (ook wel CMD) klachten. De vrouw ervaarde pijn bij het oor en de zijkant van het hoofd. De tandarts sloot tandbetrokkenheid uit. De klachten zijn ontstaan na een tandheelkundige ingreep waarbij de vrouw lange tijd met haar mond heeft open gelegen. Uit de anamnese en het onderzoek bleek dat zij tandenknarste/klemde. Ze heeft in het verleden weleens een opbeetplaat van de tandarts gekregen, maar deze gebruikte ze al jaren niet meer. Daarnaast was er een hoge spierspanning in de kauwspieren, pijnlijke palpatie en rek van de m. masseter en m. temporalis. Eindstandige mondopening was pijnlijk.

De therapie bestond uit het in kaart brengen en het voorkomen en corrigeren van het knars/klemgedrag van de vrouw. Daarnaast gaf ik haar onder andere adviezen en oefeningen om de spierspanning en de pijn te verminderen. Na een paar weken was zij weer klachtenvrij.

De tweede casus gaat over een vrouw met een acute, pijnlijke mondopeningbeperking (trismus). Ze had al jaren een knap in het gewricht, maar had hier geen last van. Af en toe was dit wel hinderlijk aanwezig bij het eten of gapen. Plots kon zij haar mond niet meer goed openen en ervaarde ze veel pijn ter hoogte van het kaakgewricht, voor het oor. De pijn trok soms door richting de zijkant van haar hoofd en in het wanggebied. Fysiotherapeutisch onderzoek wees uit dat zij klemde. Er was een mondopening van 19 mm met eindstandig pijn. Mijn conclusie was: artrogene tmd op basis van een ventrale discus verplaatsing zonder reductie en onderliggend bruxisme.

De therapie bestond in eerste instantie uit uitleggen wat er nu daadwerkelijk aan de hand was. Daarnaast kreeg zij oefentherapie en leerde zij mobilisatietechnieken voor het herstellen van de mondopening. Verder was er aandacht voor het klemgedrag en het verminderen van de spanning van de kauwspieren.

Na een aantal behandelingen was de pijn nagenoeg verdwenen en was de mondopening hersteld tot ruim 45 mm. De vrouw kon weer zonder problemen eten, praten en gapen. Ze blijft de oefentherapie voor de spierspanning preventief uitvoeren.”

Door: Orofaciaal therapeut Kees Putters, kees@denieuwedam.nl Hij heeft de opleidingen Fysiotherapie en Orofaciale fysiotherapie gevolgd en werkte als fysiotherapeut in verschillende particuliere praktijken, als paramedisch adviseur bij een zorgverzekeraar en auditor bij HCA en KIWA. Momenteel is hij werkzaam als (orofaciaal) fysiotherapeut bij paramedisch centrum de Nieuwe Dam in Schiedam en bij Dentalways in Delft. Daarnaast biedt hij online fysiotherapie consulten gericht op orofaciale klachten aan via Fysiovoordekaak.nl

Dit artikel is voor het eerst in 2015 op dental INFO geplaatst en gezien interesse hiervoor geüpdate.