Vroegtijdige herkenning van mondkanker

De heer dr. Spijkervet ontvangt ons enthousiast. ‘Het wordt een leuke avond!’, zegt hij. Hij geeft ons een formulier waarop wij een diagnose kunnen invullen van de aandoeningen op de foto’s die hij laat zien. ‘Nee, het is geen examen en ook geen huiswerk’, geeft hij aan. Wij zijn weer gerustgesteld. Toch mogen enkelen van ons met een laserlampje aanwijzen wat we precies waar menen te zien. Zo blijven we in elk geval goed bij de les. We krijgen een foto van iets wat op een koortsblaar lijkt. Het blijkt de maligne plaveiselcelcarcinoom te zijn. Als we goed kijken, zien we inderdaad dat het meer gezwollen is dan dat het bij herpes simplex zou zijn. We leren dat palperen hierbij ook erg belangrijk is.

Verwijzen
We krijgen een verwijsbrief te zien die nu niet bepaald veel zegt. Hiermee wil dr. Spijkervet illustreren dat dit een verwijsbrief is waarmee hij niet veel kan doen.

Duidelijk zet hij uiteen welke gegevens in elk geval in een verwijsbrief voor een kaakchirurg behoren te staan:

• Praktijkgegevens en naam van de verwijzer
• Patiëntgegevens: naam, geboortedatum, woonplaats, telefoonnummer
• Korte historie: de duur van de aandoening, de locatie en eventuele veranderingen
• Eventueel differentiatie diagnose
• Algemene gezondheid en medicatie

Bij verdenking van maligniteit dient men direct naar het ziekenhuis te bellen. Met een OPG kan de kaakchirurg niet zoveel; het past niet in het computersysteem wegens gebrek aan persoonlijke informatie.

Kenmerken mondkanker

• Meestal ulceratie
• Soms geringe zwelling
• Enkelzijdig
• In vroeg stadium weinig klachten
• Induratie = ingroei in omgevende weefsels, hierbij gaat de omgeving stugger aanvoelen
• Voorkeurslocatie: tongrand, mondbodem, lip, gingiva en wang
• Functieproblemen: losse gebitselementen, niet passende prothese, bewegingsbeperking tong/mondopening
• Gevoelsstoornis, bijvoorbeeld oorpijn

Epidemiologie en etiologie
Van alle vormen van kanker is slechts 2% mondkanker. 90% van de mondkanker is een plaveiselcelcarcinoom. Bij mannen komt mondkanker dubbel zo vaak voor als bij vrouwen en dan meestal boven het 40e-50e levensjaar. Roken en alcohol zijn de belangrijkste oorzaken. Ook kan het veroorzaakt worden door zonlicht.

Voorstadia van mondkanker
Afwijkingen in het voorstadium van mondkanker noemt men ‘premaligne’. Hierbij ziet men celveranderingen die ook bij kwaadaardige epitheelcellen worden gezien. Bij lippen kan men actinische cheilitis zien: een bleek, atrofische en wat stug lippenrood veroorzaakt door blootstelling aan het zonlicht. Als men dit waarneemt, is er een biopsie geïndiceerd. Verder kan de patiënt geadviseerd worden om de lippen vet te houden, direct zonlicht te vermijden en zich goed in te smeren met zonnebrandcrème factor 50. Blijf als mondzorger de situatie goed onder controle houden. 90% van lipkanker komt op de onderlip voor.

In het mondslijmvlies komen in het voorstadium van mondkanker voor:

• Leukeplakie / erythroplakie
• Lichen Planus en dan met name de erosieve vorm, 0,04-1,8% ontaardt daadwerkelijk in kanker

Bron:
Quality Practice themadag februari 2011, lezing van dr. F.K.L. Spijkervet, kaakchirurg, werkzaam bij het Universitair Medisch Centrum Groningen, afdeling Mondziekten, kaakchirurgie en bijzondere tandheelkunde.

Door:
Lieneke Steverink-Jorna, mondhygiënist