Als je op je tandvlees loopt: invloed van chronische stress op parodontium

Stress

Er bestaat verschil tussen de structuur van een brein dat onder stress staat en de structuur van een brein dat niet onder stress staat. Er is namelijk veel meer activiteit in het brein bij chronische stress. Dit heeft vooral met de hypofyse en de bijnieren te maken. Hierin ligt het mechanisme waarom stress in het lijf gevolgen heeft. Het begint allemaal bij een signaal in het brein naar de hypothalamus die signalen afgeeft aan de hypofyse en deze geeft signalen af aan de bijnier. Vervolgens komen de stresshormonen vrij: adrenaline, noradrenaline, cortisol. Deze stresshormonen hebben allerlei gevolgen zoals het activeren van het angstcentrum in het brein. Hierbij wordt het leercentrum aangetast en ook het centrum voor beslisvorming en sociale interactie. Dingen gaan dus minder makkelijk, zoals beslissingen nemen. Dit vormt een negatieve spiraal zodat stress op een gegeven moment alles in de war schopt. Zo gaat de hartslag omhoog, de bloeddruk, het cholesterol en ook kunnen er maag- en darmklachten zijn. Bij piekstress kunnen we dat meteen voelen opkomen, maar bij chronische stress komt het langzaam op. Daarnaast werkt het in op het immuunsysteem. Men wordt zo vatbaarder voor infectie, de genezing wordt vertraagd en ontstaat er toegenomen belasting door opgebouwde spierspanning. Iedereen zal dat op een andere manier uiten, zoals optrekken van de schouders, vuisten ballen, billen aanspannen of door bruxisme. Zelfs zonder kiescontact kunnen spieren aanspannen en spannen veel spieren boven de borst zich aan.

Wat is bruxisme?

Bruxisme is een kauwspieractiviteit. Er bestaat verschil tussen tussen slaap- en waakbruxisme. Er is vooral spieractiviteit bij waakbruxisme maar dat kan komen omdat men het in de slaap vaak niet in de gaten heeft en overdag wel. Niet iedereen krijgt er last van. De prevalentie onder mannen en vrouwen is gelijk. Bruxisme kan een functie hebben maar bij klachten is het belangrijk om het wel te behandelen. Knarsen kan een gewoonte worden terwijl de stress allang voorbij is. De risicofactoren zijn stress, angst, boosheid, frustratie, leefstijlfactoren (drugs, cafeïne, alcohol), en ADHD medicatie.
Juist als je stress bespreekbaar wilt maken met patiënten kunnen zij op hun achterste poten gaan staan. Ze hebben lichamelijk klachten en daar willen ze aan geholpen worden en niet aan een mentaal probleem. Uitleg over ‘verbijten’ en ‘doorbijten’ en ‘op je tandvlees lopen’ kunnen dan helpen. We kennen nu ook coronaknarsers: In coronatijd werden meer klachten op basis van tandenknarsen gerapporteerd. Was dit werkelijk zo of kwam er een focus op te liggen?

Wat kan je als tandheelkundige als eerste doen bij bruxisme?

Er zijn 5 stappen die we kunnen nemen voordat we aan echte therapie beginnen

1. Luisteren

En dat is moeilijker dat het klinkt. Namelijk oprecht luisteren zonder oordeel en tussen de regels door luisteren. Vraag de risicofactoren uit en vergeet niet te vragen of de partner er soms wat van gezegd heeft.

2. Kijken

Dit kan tijdens het luisteren. Wat gebeurt er met de kaken? Bekijk alles van de borst af omhoog voordat intra oraal wordt bekeken. De tandheelkundige kan het mondgedrag nadoen en dan hebben mensen vaak pas in de gaten wat ze doen. Dan worden ze er zich bewust van. Let op of er ‘spierballen’ te zien zijn. Intra oraal let men op slijtage, op de linea alba en op recessies. Er kan ook juist sprake zijn van botaanmaak. Let ook op de lichaamshouding. Spanning in de nekspieren geven ook spanning in de kaakspieren en vice versa.

3. Voelen

Zijn de spieren hard, geeft het pijn? Wees ook verdacht op uitstralende pijn bij kiespijn Dit kan ook pijn vanuit de spieren zijn. Dus wees waakzaam om geen endo na endo te doen.

4. Meten

Dit kan in de praktijk met zelfrapportage of met een apparaat (EMG) maar deze is vaak te duur voor de praktijk. Er is nu een app voor de zelfrapportage (zie hieronder). Er zijn wat kleine apparaten ontworpen maar die slaan vaak aan bij iets simpels als slikken en dat levert dus teveel meetfouten op. Wellicht komt er nog een doorontwikkeling.

Google Play download BruxApp
App Store download BruxApp

5. Uitleggen

Je neemt de patiënt mee hoe stress en de spieren verlopen en wat de relatie is tot het klachtenbeeld. Hierna bespreek je de behandelmethodes: “keuze” uit de verschillende strategieën van het multiple-P beleid, te weten:

• Peptalk: counseling en risicomanagement
• Physiotherapy: adviezen en oefeningen, veelal gericht op gewoonteverandering en spieontspanning, eventueel aanvullende fysieke behandeling of ontspanningstherapie
• Psychology: stressmanagement
• Plates: splinttherapie
• Pills: medicamenteus beleid, zoals botox

Dr. Simone Gouw is in 2009 afgestudeerd als fysiotherapeut, waarna zij zich verder specialiseerde in de orofaciale en psychosomatische fysiotherapie. Na het afronden van beide opleidingen in 2012 kreeg zij de mogelijkheid om als fysiotherapeut de opleiding Gnathologie op de afdeling Tandheelkunde van het Radboudumc te starten. Vanuit het wetenschappelijke deel van deze opleiding startte zij met haar promotieonderzoek naar bruxisme. In 2015 studeerde zij af als fysiotherapeut-gnatholoog en op 8 mei 2019 volgde haar promotie. Zij werkt momenteel als orofaciaal en psychosomatisch fysiotherapeut op de het Academie Instituut en als wetenschappelijk docent binnen de opleiding Gnathologie. In haar onderzoek werkte zij onder andere met polysomnografisch onderzoek in samenwerking met de afdeling Klinische Neurofysiologie. Zij is tevens betrokken bij het masteronderwijs op verschillende hogescholen in Nederland en Belgie. Zij is een van de schrijvers van het herziene beroepsprofiel van de orofaciaal fysiotherapeut.

Verslag door Lieneke Steverink-Jorna, mondhygiënist, voor dental INFO van de lezing van dr. Simone Gouw tijdens het congres Paro: multifactorieel.