Verdoven van kinderen. Ja, nee en hoe?

1. Kunt u aan een onverdoofd kind vragen om de hand op te steken als het toch pijn doet?

Nee, dit is niet de juiste manier. De behandelaar moet inschatten of de behandeling pijn kan gaan doen. Wanneer u inschat dat het ook maar een klein beetje pijn kan gaan doen dan zegt u: ‘het moet verdoofd worden’. Als er namelijk niet gelijk verdoofd wordt, dan kun je de neiging krijgen om de pijn te bagatelliseren of het werk af te raffelen. Hierdoor verliest het kind alle vertrouwen in de tandarts en is hij/zij bij de volgende behandeling angstig.

2. Hoe verkrijgt u toestemming om te mogen verdoven bij een kind (informed consent)?

Tandarts: ‘Het moet verdoofd worden. Ik zie dat je ervan schrikt. Waar ben je precies bang voor?’

Kind: ‘Dat het pijn doen.’

Tandarts: ‘Daar hebben we iets voor: met een zalfje kunnen we het voorverdoven.  Zou je dat wel willen? Dan voel je het prikje bijna niet.’

* Handdruk (informed consent 1)

Tandarts: ‘Welke smaak wil je: fruit of peperpunt?’

Kind: ‘Pepermunt’

*Handdruk (informed consent 2)

Tandarts: ‘Oke, dan leg ik nu het watje met de zalf naast de kies. Wil jij het watje even vasthouden?

Kind: ‘Ja’ (informed consent 3)

3. Infiltratie versus mandibulair blok, waar kiest u voor?

Beide methoden kunnen goede anesthesie opleveren bij kinderen. In de bovenkaak gebruikt u in principe altijd infiltratie anesthesie. Een uitzondering wordt gemaakt bij grote ontstekingen waarbij met lokale anesthesie niet goed is te verdoven. Een verwijzing naar de kaakchirurg voor een blok in de bovenkaak is dan de juiste methode.

Voor de onderkaak geldt dat in geval van een uitgebreide ontsteking en/of het uitvoeren van een extractie er beter voor een mandibulair blok gekozen kan worden. Het voordeel is namelijk dat de pulpa  verdoofd is als het mandibulaire blok werkt. Aan te raden is om pas na het inwerken van het mandibulair blok (3 minuten) de nervus buccalis te verdoven. Geef van tevoren wel aan dat het om twee prikjes gaat.

4. Intraligamentaire anesthesie, hoe werkt dit?

Intraligamentaire anesthesie is veilig en kan heel effectief zijn. Intraligamentaire anesthesie, bijvoorbeeld met Citoject, Paroject of een computer-gestuurde Wand, is een intraossale verdoving via het beenmerg. De ultrakorte naald wordt distaal van het element ingebracht met de bevel naar het bot. Met twee derde tot een carpule wordt het bot volledig verzadigd. Vanuit het verzadigde beenmerg wordt de pulpa verdoofd en door lekkage naar buccaal en linguaal/palatinaal wordt ook de mucosa verdoofd. Deze manier van verdoven is niet altijd pijnloos behalve wanneer de Wand gebruikt wordt. Houd er altijd rekening mee dat deze vorm van anesthesie snel is uitgewerkt (na een half tot driekwart uur).

5. Wat bereikt u met computergestuurde lokale anesthesie?

Er bestaan twee hoofdtypen computergestuurde lokale anesthesie:

1. Infiltratie anesthesie: The Wand, Sleeperone.
2. Intraossale verdoving: Quicksleeper.

De intraossale computer gestuurde anesthesie (Quicksleeper) heeft een aantal voordelen:

• Er is maar 1 ‘prikje’ nodig voor gehele verdoving aan alle zijden van het element.
• Omdat het verdovingsapparaat er anders uit ziet, wordt er vaak geen associatie gemaakt met de klassieke verdovingsspuit.
• De tong, wang en lip worden niet mee verdoofd.
  Het nadeel is dat het een erg dure methode van verdoven is.

6. Hoe kunt u automutilatie voorkomen na afloop van de behandeling?

Automutilatie is mogelijk wanneer onderlip en/of de tongrand verdoofd is. De kans op automutilatie na verdoving in de bovenkaak is ook mogelijk maar deze kans is minder groot. Hoe langer de verdoving zit, hoe groter de kans op automutilatie. Er zijn drie methodes om dit te ondervangen:

1. Geef intraligamentaire of intraossale verdoving.
2. Vertel de patiënt dat de verdoving tot thuis aanhoudt . Totdat de verdoving is uitgewerkt, mag er niet gegeten worden. Geef eventueel een ‘memo’ mee met een klok en de tijd waarop de verdoving uitgewerkt zou moeten zijn.
3. Geef een vaatverwijdend middel na behandeling. Hierdoor is de verdoving sneller uitgewerkt.

7. Kunt u met lokale anesthesie feilloos een schuldig element aanwijzen?

Meestal is oorzaak van de pijn makkelijk op te sporen bij een kind.  Wanneer het röntgenonderzoek en de provocatie-test niet tot duidelijkheid leiden dan kan eventueel gekozen worden voor ‘proef-anesthesie’. Het is verstandig om eerst het element te verdoven dat niet verdacht wordt als veroorzaker van de pijn.

Conclusies

• Bij een mogelijke pijnlijke behandeling kunt u beter verdoven om het vertrouwen van het kind niet te verliezen.
• Informed consent om te mogen verdoven is altijd vereist.
• Soms is een mandibulair blok te prefereren boven infiltratie anesthesie.
• Voor intraligamentaire anesthesie is ongeveer twee derde carpule nodig.
• Gebruik van computergestuurde anesthesie kan een angstig kind helpen.
• Wees alert op automutilatie.
• Proefanesthesie kan helpen bij diagnostiek.

In maart 2018 is Jacques Baart overleden.  Hij was een gewaardeerd tandarts en kaakchirurg.

Jacques Baart studeerde tandheelkunde in Nijmegen en specialiseerde tot kaakchirurg in Amsterdam. Sinds 1979 was hij als specialist afwisselend chef de clinique en chef de policlinique van de afdeling MKA-VUmc te Amsterdam. Zijn belangstelling ging uit naar de kaakchirurgie bij kinderen, studenten- en AIOS-onderwijs en bij- en nascholing. Hij schreef enkele leerboeken en publiceerde meer dan 100 artikelen. 

Verslag door Marieke Filius, onderzoeker bij de afdeling MKA-chirurgie, UMCG, voor dental INFO van de lezing van Jacques Baart tijdens het congres Kindertandheelkunde van Bureau Kalker.

Dit verslag is voor het eerst in mei 2017 op dental INFO geplaatst en gezien interesse hiervoor in juni 2021 opnieuw onder de aandacht gebracht.