De rol van de mondhygiënist bij orthodontie

Brackets

Bij een patiënt met een slotjesesbeugel is het werk van een mondhygiënist niet eenvoudig. Doorgaans zijn er bij de brackets meer plak en gingivitis aanwezig. Het is een lastige periode om de gingiva gezond te houden. Spalkjes nadien zorgen ook voor extra ophoping van tandsteen. Het is lastiger om de tanden en kiezen bij de brackets schoon te houden. Daarom is het nodig om vaker en langer te poetsen, bij voorkeur met een elektrische borstel in combinatie met rageren onder de draad door. Voor het gebruik van een spoelmiddel geldt dat er nog veel discussie is of dit tijdens het beugelen van nut kan zijn. Bij patiënten met een beugel is er dus werk aan de winkel voor de mondhygiënist. Zeker bij parodontitis zal de mondhygiënist voor stabiliteit moeten zorgen; vooraf, tijdens en na het beugelen.

Ruimtegebrek

Er wordt wel eens gezegd dat orthodontie per definitie zorgt voor recessies in de onderkaak, maar zo zwart-wit is het niet. Als er ruimtegebrek is en er wordt een beugel geplaatst, dan zoeken de incisieven de weg van de minste weerstand. Ze komen dan in meer of mindere mate naar voren te staan. Er ontstaat propositie en protrusie. In de jaren na het dragen van de brackets komen de recessies pas tevoorschijn.

De mate van ruimtegebrek is onder andere bepalend bij de beslissing of men niet beter kan extraheren. De stand van ondervoortanden voorafgaand aan ortho-behandeling moet ook worden bepaald. Als elementen al wat verder naar voren staan in de kaak, dan is het risico groot dat de elementen ongunstig uit gaan komen en dat zij door de cortex gedrukt worden. Als het kaakbot een stuk dunner is dan gemiddeld, bestaat er ook meer risico. Zelfs fenestraties aan de linguale zijde zijn dan mogelijk. Soms kan men beter extraheren om te zorgen dat de elementen in de processus blijven. Extractie leidt zeker niet altijd tot een ingevallen mond.

Spalkjes

Spalkjes kunnen uit alleen maar losse draadjes bestaan die om elkaar gedraaid zijn. Bij te weinig draadjes kan er ‘ontwinding’ ontstaan, waardoor er weer sprake is van een actieve beugel. Een voorbeeld van een gedraaide draad is de twistflex. Als de draad actief wordt, kunnen recessies ontstaan. Meestal zijn er dan opnieuw slotjes nodig om dit effect terug te draaien. Tegenwoordig worden vaak rechthoekige draden gebruikt als spalk, maar ook dit kent een nadeel. Deze draad volgt per definitie niet het linguale vlak en er is dus op de ene plek meer composiet nodig dan op de andere plek wat ongunstig is. Mogelijk biedt het 3D printen van spalken op termijn uitkomst. Hierdoor kan er uiteindelijk overal dezelfde mate composiet aangebracht worden.

Nog een nadeel van spalken is dat er zich tandsteen aan kan ophopen. Functioneel gezien hoeven er geen spalkjes geplaatst te worden. Ze zijn puur ter behoud van de esthetiek. Spalken worden geplaatst, omdat de patiënt rechte tanden wil behouden. Spalken worden tegenwoordig niet meer verwijderd.

Parodontale voordelen

Dat mondhygiënisten ook kunnen profiteren van orthodontie in het parodontale traject is minder goed bekend. Dit is het geval bij recessies, angulaire defecten en black triangles.

Recessies

Recessies kunnen worden verminderd door middel van orthodontie. Hierna kan eventueel nog chirurgie worden toegepast (gingivatransplantatie). De spreker wil niet zeggen dat de gingiva terug kan groeien, want dat gaat tegen alle literatuur in, maar toch ziet hij dit klinisch soms gebeuren nadat de elementen met de wortels weer in de processus alveolaris zijn geplaatst

Angulaire defecten

Beugelen bij actieve parodontitis is niet verstandig. Eerst zal er een gezond gereduceerd parodontium moeten worden verkregen. Maar als er dan nog een of twee defecten zijn, kan het meestal wel. Met de richting en mate van krachten moet men dan heel voorzichtig zijn. Angulaire defecten kunnen opgelost worden door middel van extrusie van een gebitselement. Indien dit gecontroleerd en voorzichtig gebeurt, kunnen de gingiva en het bot meegroeien. Daarna kan het element worden beslepen en bekroond. Het proces kan minimaal drie maanden duren.

Black triangeles

Bij intensieve parodontale therapie kunnen er zwarte driehoekjes (black triangles) ontstaan. Deze zijn niet fraai. Door interdentaal het glazuur te schuren (maximaal 0,3 mm per tandzijde) en het oppervlak vervolgens netjes glad te maken, heeft de patiënt weer een mooie mond zonder dat hierdoor een verhoogde kans op cariës ontstaat.

N.M.B.K. (Nop) Willems is in 2004 afgestudeerd als tandarts aan de faculteit tandheelkunde (ACTA) te Amsterdam. Hij heeft enkele jaren zijn werk als tandarts gecombineerd met onderzoek naar de groei van kaakbot en is in 2012 aan de VU gepromoveerd. Van 2008 tot 2012 is hij aan het ACTA opgeleid tot orthodontist en sindsdien heeft hij waargenomen bij verschillende collega-orthodontisten. Sinds 2014 heeft hij zich gevestigd in Maarssen (www.orthomaarssen.nl) en per 2018 zal hij ook gevestigd zijn in Utrecht (www.airportho.nl). Daarnaast geeft hij bijscholing in de orthodontie aan tandartsen, mondhygiënisten en tandarts- en orthodontie-assistenten. Hij is lid van studieclub DMO, beroepsverenigingen (KNMT en NVvO) en verschillende wetenschappelijke verenigingen op het gebied van orthodontie. Hij ontving in 2014 van de Nederlandse Vereniging van Orthodontisten de ‘NVvO award’ voor het beste Nederlandse proefschrift van de afgelopen 5 jaar op het gebied van de orthodontie.

Verslag door Lieneke Steverink-Jorna, mondhygiënist, voor dental INFO van de lezing van Nop Willems, tijdens de Quality Practice Themadag.