De tandartsangst van patiënten behandeld
Niemand kijkt uit naar een tandartsbezoek, maar bij sommige mensen is het zo’n grote drempel dat het tot gevolg heeft dat ze helemaal niet meer naar de tandarts durven. Dit wordt een fobie genoemd. Nederland telt zo’n 800.000 mensen die hier last van hebben en die soms 20 of zelfs 30 jaar niet naar de tandarts gaan met alle gevolgen van dien. Voor deze patiëntengroep is er een speciale manier van behandelen.
Behandelwijze
Het is die groep die Ad de Jongh graag wilde helpen. Als tandarts wilde hij meer dan alleen het behandelen van een gebit en was met name geïnteresseerd in “de mens achter de tand” zoals De Jongh het verwoordt. Zo kwam hij ertoe om psychologie te gaan studeren. Als psycholoog wilde hij zijn kennis inzetten om patiënten te helpen van hun angst af te komen. Hij werd de eerste angsttandarts van Nederland en paste de toen nog onbekende therapie EMDR (eye movement desensitization and reprocessing) toe. Het is een behandelmethode voor mensen die traumatische gebeurtenissen hebben meegemaakt. Toepassing van EMDR therapie ‘dempt’ traumatische herinneringen en haalt de emotionele lading af van nare herinneringen van vroegere tandartsbehandelingen. In de meeste gevallen kunnen ze daarna weer naar de tandarts om de noodzakelijke behandelingen te ondergaan en het gebit weer op te lappen.
Er zijn ook patiënten die zulk vermijdend gedrag vertonen dat ze helemaal niets met de tandarts van doen willen hebben en soms daardoor het liefst hun gehele gebit wensen te laten verwijderen. Dat raakt een interessant ethisch dilemma. De tandarts mag zich namelijk niet laten verleiden tot dergelijke behandelingen, we hebben hier tenslotte te maken met gezonde elementen en deze werkwijze druist in tegen de professionele standaard van tandartsen. Het ondergaan van een behandeling die erop gericht is de tandartsangst te verminderen is dan ook een belangrijke stap om ervoor te zorgen dat het (gezonde) gebit van de patiënt behouden kan blijven.
Angstwekkende aspecten van de behandeling
Waar zijn de patiënten dan precies bang voor bij een tandartsbezoek? Er zijn wel 67 soorten verschillende, potentiële angstwekkende stimuli (objecten en situaties) in de tandartspraktijk waar mensen met angst op kunnen reageren. De meest voorkomende angst is die voor het geluid van de tandartsenboor. Een ander voorbeeld is de voor de patiënt herkenbare typische geur binnen een tandartspraktijk. Een aparte categorie betreft de angsten of fobieën die een patiënt heeft voor de reactie die het lichaam vertoont bij blootstelling aan de stimuli zoals een kokhals-, slik-of braakfobie of de angst om te stikken.
Maar de grootste angst, de basis van alle angsten waarmee de patiënten kampen, is het gevoel van machteloosheid. Ze hebben het gevoel geen controle meer over de situatie te hebben want ze liggen in de tandartsstoel achterover en zijn overgeleverd aan de (on)kunde van de behandelaar.
Manieren van doorverwijzen
Tandartsen kunnen patiënten via de huisarts doorverwijzen naar een Centrum Bijzondere Tandheelkunde (CBT). Zowel de huisarts als de tandarts kunnen de patiënt hiernaar toe doorverwijzen. Een deel van deze centra heeft een psycholoog en een angsttandarts in dienst die samenwerken. Er zijn zo’n 17 van deze CBT’s door het hele land gevestigd.
Zo’n verwijzing verloopt via de huisarts of tandarts. Een andere route van doorverwijzing verloopt via de huisarts en de praktijkondersteuner GGZ – POH-GGZ: een ondersteuner die gespecialiseerd is in het behandelen van patiënten als het gaat om psychische stoornissen. De POH-GGZ voert de behandeling zelf uit of verwijst door naar een psycholoog, of in het geval van een ernstig psychiatrisch ziektebeeld, naar een psychiater. In onderstaand schema worden deze routes weergegeven.
Bekijk een vergrote versie van het schema doorverwijzing.
De Jongh houdt zich nog steeds bezig met het verfijnen en het verder ontwikkelen van therapieën voor angstpatiënten. Het is vooral de grote hoeveelheid van angstpatiënten die vraagt om een efficiëntere en snellere behandelmethodieken.
Prof. dr. Ad de Jongh
Ad de Jongh, tandarts en ggz-psycholoog, is als bijzonder hoogleraar ‘angst en gedragsstoornissen in de tandheelkundige praktijk’ verbonden aan het Academisch Centrum Tandheelkunde Amsterdam (ACTA) en als honorary professor aan de School of Health Sciences van Salford University in Manchester (UK). Daarnaast is hij verbonden aan de Stichting Bijzondere Tandheelkunde (SBT), is hij hoofdopleider van de post initiële opleiding tot tandarts-angstbegeleiding en heeft hij een privépraktijk gespecialiseerd in de behandeling van psychotrauma.
Interview door Petra van der Zwan
