Moeilijke patiënten? Zo behoud je je energie

Moeilijke patiënten

Waarom kosten bepaalde patiënten mij meer energie dan anderen? En waarom kost bepaald gedrag van patiënten je collega geen en jou veel energie? Fenno Moes geeft een antwoord op deze vragen.

De Amerikaanse psycholoog Albert Ellis zei in het verlengde van de Griek Epictetus: “ Het is niet de gebeurtenis die onze emoties bepaalt maar de wijze waarop wij over de gebeurtenis denken bepaalt de emotie”.

Vertaald naar jezelf:

Het zijn niet de gebeurtenissen die bepalen hoe ik mij voel, maar de manier waarop ik tegen die gebeurtenissen aankijk.

Verschillende mensen maken een vreselijke situatie bijvoorbeeld een ongeluk mee, sommige doet het niets, anderen zijn getraumatiseerd. Kan je dan zeggen dat dat ongeluk de emoties oproept? Nee.

Maar ook in het klein, hoe komt dat dat ik me mateloos irriteer aan het gedrag van patiënt Piet, terwijl jij er niet warm of koud van wordt.

Rationele Emotieve therapie met het ABC model
Ellis ontwikkelede de Rationele Emotieve therapie met het ABC model.
A staat voor Activating event (de Gebeurtenis)
B staat voor Believe (de Gedachte)
C staat voor de Consequences ( Gevoel, Gedrag)

In het spraakgebruik en in het dagelijks leven gaan we ervan uit dat A C oproept. Er gebeurde dit en daar werd ik erg Boos, Blij, Bedroefd of Bang van.

Ellis zegt: Er gebeurde dit, daar dacht ik dat over, en vervolgens, voelde ik dat.

Zelfde situatie, ander gevoel

Een voorbeeld.
A. Ik heb met mijn vrouw afgesproken om 20.00 uur bij de bioscoop. Het is 20.15. Ze is nog niet gearriveerd.
B. Waarom kan ze nou nooit eens op tijd zijn. Ze is altijd te laat.
C. Irritatie(gevoel) en ga sjacherijnig reageren (gedrag)

Of

A. Ik heb met mijn vrouw afgesproken om 20.00 uur bij de bioscoop. Het is 20.15. Ze is nog niet gearriveerd.
B. Misschien heeft ze wel een ongeluk gehad.
C. Angst, bezorgd(gevoel), sluit haar in mijn armen (gedrag)

Of

A. Ik heb met mijn vrouw afgesproken om 20.00 uur bij de bioscoop. Het is 20.15. Ze is nog niet gearriveerd.
B. Zou ze een ander hebben. Ze gaat vreemd.
C. Angst, twijfel(gevoel), stel allerlei vragen waar ze was vandaag(gedrag).

Je ziet dat er aan de situatie niets is veranderd. De emoties die het oproept komen door mijn gedachte.

Helpende en niet helpende emoties

Je kan bij emoties een onderscheid maken tussen helpende en niet-helpende emoties.

EMOTIE

  • boos
  • bang
  • blij
  • bedroefd

Helpende variant

  • geïrriteerd
  • bezorgd
  • tevreden
  • teleurgsteld

Niet-helpende variant

  • Ziedend
  • in paniek
  • euforisch
  • gedeprimeerd

De emoties zijn niet-helpend omdat ze je niet in staat stellen adequaat op een situatie of persoon te reageren en dus veel energie kosten.Deze niet helpende emoties worden veroorzaakt door, zoals Ellis noemt Irrationele gedachten.

Veel voorkomende irrationele gedachten
In het boek “Beren op de weg, spinsels in je hoofd’ (IJzermans, Dirkx) worden vijf veel voorkomende irrationele gedachten onderscheidden.

Fanatiek perfectionisme

De overtuiging dat je geen fouten mag maken. Fouten maken betekend falen. Je MOET alles perfect doen. Perfectionisten creëren spanning omdat het nooit goed zal zijn.

Het rampdenken

De overtuiging dat je geen fouten mag maken. Fouten maken betekend falen. Je MOET alles perfect doen. Perfectionisten creëren spanning omdat het nooit goed zal zijn. De rampdenker ziet allerlei verschrikkelijke dingen die er zouden kunnen gebeuren. “Zie nu gaat alles helemaal verkeerd. (als er een fout gemaakt wordt). Hij overdrijft alles.

Lage Frustratietolerantie (LFT)

Mensen met een LFT zien op tegen dingen en denken dat deze te moeilijk en te zwaar zijn. Reageren snel emotioneel als iets tegenzit. ; “O, dat kan ik niet tegen”. Ik snap niet hoe dat nieuwe programma werkt, ik haat computers”. Net als ik met de trein ga, heeft ie vertraging. Dat is toch onverdraaglijk

De Liefdesjunk

De liefdesjunk denkt dat het noodzakelijk is dat mensen je aardig vinden en je gedrag goedkeuren. Oftewel mensen Moeten mij aardig vinden, anders is het verschrikkelijk. Het is ook verschrikkelijk om afgewezen te worden.

Eisen aan anderen en de wereld

Een veel voorkomende irrationele eis is dat andere mensen zich anders moeten gedragen dan ze doen, wen dat de wereld ander in elkaar zou moeten zitten. “Heb ik alles voor hem gedaan, laat ie me zitten. Dat kan toch niet?, Ze neemt weer een vrije dag, dat doe je toch niet, dat doen wij toch ook niet. Ik doe altijd mijn best en wat krijg ik?., Stank voor dank dat is toch niet eerlijk.

Maak nu je eigen ABCtje.

A; Wat is de situatie/ waarover maak ik mij druk? Over welk gedrag van de patiënt maak ik mij druk?
C: Welke gevoelens heb ik daarbij? (zowel emoties als fysieke reacties aangeven) Hoe gedraag ik me?
B: Wat gaat er in mijn hoofd om? Wat denk ik allemaal? Wat moet er per se wel of niet gebeuren? Hoe veroordeel ik mijzelf/de ander?

Als je dit in beeld gebracht en opgeschreven hebt, wat dan? Van die niet- helpende emotie maak je weer een helpende door je niet- helpende gedachten uit te dagen.
Je gaat de discussie aan met jezelf, of wat je bij B hebt opgeschreven wel echt klopt. Onderzoek of de dingen die je in je hoofd hebt waar zijn. Deze discussie ga je aan met de volgende vragen:

  • Waarom MOET het per se? Waarom mag het per se niet?
  • Hoezo gebeuren er rampen als wat ik niet wil toch plaatsvindt?
  • Waaruit blijkt dat ik er niet tegen kan als…
  • Hoezo ben ik/is hij een …(veroordeling invullen)?

Nadat je je irreële gedachte hebt uitgedaagd ga je deze gedachte vervangen door een nieuwe gedachte. Wat kun je beter denken in de plaats van je oude gedachte?.
Welke gedachten helpen mij om de situatie beter aan te kunnen?

Kom je in een vergelijkbare situatie en je merkt dat je je “oude” gedachte denkt, vervang deze dan met je nieuwe en je zult merken dat je emotie afneemt en daarmee de energie die het je kost.

Door:
Fenno Moes, oprichter van de Agressieacademie, gespecialiseerd in trainingen, workshops, presentaties en advies op het gebied van agressiepreventie en hantering.

Fenno Moes

Lees meer over: Communicatie patiënt, Kennis