Gastcolleges mondgezondheid-psychologie in Kaunas, ook aan studenten tandtechniek

Associate professor

Op uitnodiging van Daiva Mačiulienė, hoofd van de ‘Burnos sveikatos katedros, Medicinos fakultetas’ werkte ik dit jaar op basis van een ‘fixed-term employment contract’ als Associate Professor (gedragswetenschapper, psycholoog en mondhygiënist) aan de Kauno kolegija in Litouwen. Vorig jaar, halverwege december 2022, gaf ik een aantal online gastcolleges ‘Oral Health Psychology & Communication’ aan de studenten van de verschillende opleidingen, waarbij Inga Žitkuvienė mij als moderator heel behulpzaam was. En in de week voor de kerst bezocht ik Daiva en Aurimas Galkontas, de project-manager (projektų vadovas) in Kaunas voor een persoonlijke kennismaking en nadere inhoudelijke bespreking.

Onderwerpen die aan de orde kwamen waren:

• Oral Health Psychology & Communication
• From problem to problemdefinition
• Communication and teamwork
• Creative interventions, designing and implementation

Uitdagende aanpak

De inhoud van het programma was in de basis voor alle studenten in het mondzorgteam gelijk. Echter, ik vond het een heuse uitdaging om mijn colleges op de studenten uit de diverse studiejaren en verschillende opleidingen af te stemmen. De studenten waren tweede en derdejaars mondhygiëne, eerste en derdejaars tandartsassistenten en tweede en derdejaars tandtechniek studenten. De besproken basisonderwerpen zijn niet enkel van belang voor de professionele ontwikkeling, ook in de persoonlijke vorming en in het ‘denk-proces’ van de studenten hebben ze volgens mij een toegevoegde waarde. Hopelijk dragen mijn motiverende/coachende wijze van kennisoverdracht en het delen van ervaringen bij in hun mind-set. Ofwel dat deze interactieve colleges mogelijk een positieve invloed hebben op de gebruikelijke of karakteristieke mentale houding van de studenten. Anders gezegd, hoe studenten vanuit meerdere perspectieven situaties interpreteren en/of erop reageren.

Mondzorg(verleners) in Litouwen

Hoewel de tandheelkundige situatie niet helemaal vergelijkbaar is met de mondzorgsituatie in Nederland, zijn in Litouwen in de mondzorg ook bestaande werkprocessen, vaardigheden en methoden met de tijd veranderd en verbeterd. In tegenstelling tot de verscheidenheid aan beroepen in de Nederlandse tandheelkunde en de transitionele ofwel doelgerichte veranderingen, bestaat in Litouwen nog een relatieve traditionele beroepenverdeling; de tandarts (met enkele differentiaties), de mondhygiënist (3-jarige bachelor of 4-jarige master)¹, de tandtechnicus en de tandartsassistent. De verandering van een solistische praktijkvoering naar grotere samenwerkingsverbanden zijn eveneens, weliswaar mondjesmaat, merkbaar. De manier van samenwerken in een Litouwse tandartspraktijk met een minder breed palet aan ‘diverse zorgverleners’ is enigszins anders en verhoudt zich tot de huidige situationele werkomgeving, waarin een tekort aan tandartsassistenten de boventoon voert. Tandtechnici werken voornamelijk in externe tandtechnische laboratoria. Momenteel is er een onwenselijke situatie gaande, waarin tandartsen, die een tandartsassistent zoeken, een mondhygiënist aannemen, die vervolgens maar gedeeltelijk de deskundige en professioneel afgestemde zorgtaken kan/mag uitvoeren.² Het is als het ware ‘another way around, but different’ ten opzichte van de Nederlandse, m.i. niettemin een onwenselijke situatie, waarin allerlei assistenten worden ingezet om preventieve mondzorg te verlenen. Enfin, in dergelijke cyclische processen zullen alle belanghebbenden van de verandering, inclusief alle teamleden, betrokken dienen te worden.

Probleem definitie vanuit studentperspectief

Verheugd om met een gelijkwaardige benadering de verschillende studenten toe te treden, én ook omdat ik al mijn expertises³, mijn jarenlange klinische ervaringen en mijn vele onderwijs- en onderzoekservaringen kon inzetten, bleek in de uitwerking van de opdrachten enige bescheiden- en verlegenheid, inclusief een taalbarriere de studenten parten te spelen.

Special care patiënts

Tweedejaars student mondhygiëne Gabija Garaleviciute, werkte samen met Laura Augutyte, Monika Grigaliunaite, Vita Kazlauskaite het probleem ‘special care patiënts’ -Behandelen van personen met een beperking- in nadere details uit. Zij droegen daarbij een reeks oplossingen aan: Verandering in de houding van medisch personeel (diepgaand onderwijs; praktijkervaring tijdens de studie); Organisatie van cursussen gebitsreiniging voor het personeel van patiënten met extra zorg; Verwachtingen van de procedure vooraf aan de patiënten introduceren met behulp van voorlichtingsvideo’s, foto’s. Ook onderstreepten zij het belang van: geen vooroordeel over de patiënt hebben; de best mogelijke tijd van de dag plannen voor het bezoek en aandacht voor de duur van het bezoek – kortere, frequentere bezoeken.

Miscommunicatie tussen tandarts en tandtechnicus

Drie tweedejaars studenten tandtechniek, Samanta Šustauskaitė , Ksenija Tiurubajeva, en Liepa Matilionytė formuleerden een probleemdefinitie over ‘miscommunicatie tussen tandarts en tandtechnicus‘. Volgens hen is het probleem dat het eindresultaat (van het kunstgebit) niet altijd volledig voldoet aan de eisen. Met daarbij de kosten van extra tijd en materialen voor het herstellen van fouten. Het probleem bestaat sinds de tijd dat het maken van een gebitsprothese geen “eenmansklus” meer is, ook wel bekend als de opkomst van het specialisme zoals tandtechnicus. En zij geven aan dat het een probleem is voor de tandarts, de patiënt en de tandtechnicus. Als mogelijke oorzaken van het probleem noemen ze: dat de tandarts de behoeften van de patiënt en de vereisten voor de prothese verkeerd heeft begrepen. Of dat de tandarts niet de juiste praktische oplossing voor de medische situatie kent. Of de tandtechnicus heeft tandarts verkeerd begrepen. Kortom, onwetendheid en gebrek aan communicatie tussen het team. Zij beschouwen het hele team dat deelneemt aan de behandeling van patiënten als de target group voor het oplossen van dit probleem, opdat verspilling van tijd, geld en materialen als belangrijkste aspecten van het probleem kunnen worden voorkomen. Als mogelijke oplossing noemen zij Trinyte©. Dit is een applicatie voor tandtechnici en tandprothetici en het is ontworpen voor effectief beheer van prothetische behandelingen, verbetering van werkprocessen en winstoptimalisatie. De Trinyte©-applicatie is gebaseerd op het Dental Architecture Procedural Protocol. Vanaf de eerste stappen van het orderproces worden automatisch precieze uitvoeringsdata gepland en voorgesteld en worden deze gecoördineerd tussen verschillende specialisten. Ook is alle informatie over patiënten en hun bestellingen op één plek beschikbaar en op elk moment toegankelijk.

The lack of patient motivation during oral hygiene at home

Een drietal derdejaars mondhygiëne studenten kaarten het probleem ‘The lack of patient motivation during oral hygiene at home’ aan. Zijn noemden daarvoor 10 verschillende redenen:

1. Het belang niet weten: Niet begrijpen waarom mondhygiëne cruciaal is voor de algehele gezondheid kan leiden tot een gebrek aan motivatie;
2. Slechte ervaringen in het verleden: Negatieve ervaringen tijdens tandheelkundige procedures kunnen mensen doen aarzelen om de mondverzorgingsroutines te volgen;
3. Communicatieproblemen: Slechte communicatie tussen zorgverleners en patiënten kan leiden tot een gebrek aan bewustzijn over het belang van mondhygiëne;
4. Beperkte middelen: Geen toegang hebben tot mondverzorgingsproducten kan het moeilijk maken om een goede mondhygiëne te handhaven;
5. Impact op geestelijke gezondheid;
6. Fysieke uitdagingen: Mensen met fysieke beperkingen kunnen het een uitdaging vinden om reguliere mondverzorgingsactiviteiten uit te voeren, wat de motivatie beïnvloedt;
7. Culturele overtuigingen: Culturele gebruiken met betrekking tot mondverzorging kunnen attitudes en gedrag beïnvloeden, wat de motivatie beïnvloedt
8. Drukke levensstijl
9. Geen routine: Het ontbreken van een regelmatige mondverzorgingsroutine kan het verwaarlozen van mondhygiëne vergemakkelijken;
10. Gevolgen niet zien: Als mensen geen directe of ernstige gevolgen zien van een slechte mondhygiëne, voelen ze zich misschien niet gemotiveerd om er prioriteit aan te geven.

Opmerkelijk was dat zij aangaven zij aan dat de target group de mondhygiënisten zijn. Volgens deze studenten zouden mondhygiënisten zich moeten richten op het beter communiceren met patiënten over waarom teamwerk belangrijk is voor de mondgezondheid. Ze zouden goed moeten zijn in het motiveren van mensen door ze meer te te informeren en aan te leren.

Participeren in project begeleiden

Tijdens de stafmeeting evalueerden we het programma, bespraken we mijn observaties en ervaringen. Ook verkenden we mogelijkheden voor toekomstige samenwerking voor een nieuw project om een interventie te ontwikkelen onder leiding van Dr. Rasa Tamuliene, associate professor Applied Research Methodology, Pedagogics, Psychology. Haar project zal in samenwerking met de studenten worden opgezet. Bij het opzetten van dit nieuwe project, de pilot-studies, het nader uitwerken van de onderzoeken en het uiteindelijke schrijfproces van de Engelstalige manuscripten om te publiceren in internationale wetenschappelijke tijdschriften zal ik wellicht participeren in de vorm van inhoudelijk steunen en mede-begeleiden. Ik heb een toezeggings c.q. intentieformulier ondertekend zodat ik volgend jaar in de lente 2024 mogelijk weer word uitgenodigd om naar Kauno kolegija, Burnos sveikatos katedros, Medicinos fakultetas in Litouwen te komen.

Door: Yvonne Buunk-Werkhoven, thans lid van de redactieraad van De Psycholoog – het redactioneel onafhankelijk maandblad van het Nederlands Instituut van Psychologen (NIP). Als gedragswetenschappelijk-docent heeft ze in de 2e fase van de huisartsopleiding van Amsterdam UMC, lokatie VUmc | Hengelo gewerkt. Voorheen is Yvonne als gepromoveerd sociaal psycholoog én als ervaren praktizerende mondhygiënist jarenlang werkzaam geweest in het hoger onderwijs, onderzoek en bestuur binnen de mondzorg.

¹Rederiene G, Aidukaite G, Berlin V, Buunk-Werkhoven YAB, Puriene A. Practice characteristics and views of dental hygienists in Lithuania. Int J Dent Hyg. 2020 Nov;18(4):432-438. doi: 10.1111/idh.12458. Epub 2020 Jul 20. PMID: 32654356.
²Rederiene G, Buunk-Werkhoven Y, Aidukaite G, Puriene A. Relationship Between Job Satisfaction and Health of Hygienists in Lithuania. Int Dent J. 2022 Aug;72(4):512-518. doi: 10.1016/j.identj.2021.07.005. Epub 2021 Sep 23. PMID: 34565544; PMCID: PMC9381370.
³Buunk AP, Dijkstra P, Vugt M Van. Applying Social Psychology, 3rd edition. From Problem to Solutions. London: Sage Publications Ltd. 2021