Praktijkstudie: Hoe ervaren patiënten hun algemene- en mondgezondheid?

Het artikel werd gepubliceerd in het nieuwe wetenschappelijke tijdschrift Health, Environment and Sustainable Development: Interdisciplinary Approach (HESDIA journal

Praktijkstudie

Selma Burrekers, zelfstandig gevestigde mondhygiënist in Groningen, heeft het onderzoek uitgevoerd in haar praktijk. Een vragenlijst, met onder andere de OHB index, en de oral discomfort schaal – beide door Yvonne ontwikkeld – werd vooraf aan de halfjaarlijkse controlebeurt, of de drie-of viermaandelijkse recall, ingevuld door de betreffende personen. Ruim 250 mensen namen deel en Selma behandelde de patiënten volgens een recall-routine, gaf hen advies op maat over hun mondgezondheid, wat ze deed op basis van haar eigen professionele dagelijkse praktijkervaring. Uiteindelijk gaf dit haar niet enkel een beter beeld van haar patiëntpopulatie, maar ook lieten de uitkomsten zien hoe zij hun algemene en mondgezondheid ervaarden. De vragenlijst omvatte vragen over o.a. welke interdentale middelen iemand gebruikt en hoe vaak deze werden gebruikt, ook welke poetsmethode gehanteerd werd.

Doel

Omdat de praktijk inmiddels in ruim 30 jaar 3x is verhuisd kon zij zien dat de gemiddelde leeftijd van haar patiëntenpopulatie inmiddels 65 jaar bedraagt, waarvan velen zowaar tegen de 80 jaar zijn. Zelf loopt Selma inmiddels ook tegen pensioengerechtigde leeftijd aan en dit overzichtsrapport was tevens een mooi moment om te zien wat de trouwe patiënten hebben ervaren van alle behandelingen en wat was blijven hangen van alle instructies van de afgelopen jaren. Bovendien was het doel van dit onderzoek ook om meer te weten te komen over hoe in het algemeen een Nederlandse zelfstandige mondhygiënist in Noord-Nederland al meer dan 40 jaar mondzorg en mondcomfort biedt aan patiënten, en hoe de patiënten zelf denken over hun mondhygiënegedrag en mondcomfort; transparante en relevante informatie voor een mogelijke opvolger van deze solo mondhygiënekliniek.

Vragenlijst

In deze toegepaste wetenschappelijke praktijkstudie werd het mondhygiënegedrag (OHB-index) van een deel van het totale patiëntenbestand geëvalueerd door de oorspronkelijke OHB-index toe te voegen aan een conceptversie van de MondiX-i® (Buunk-Werkhoven et al. 2012), waarin ook een meetinstrument om subjectief oraal ongemak was opgenomen (Buunk-Werkhoven et al. 2025). Deze versie van de MondiX-i® vragenlijst, waarin verondersteld wordt dat een optimale mondhygiënegedrag resulteert in verhoogd ervaren mond comfort (zie tabel) is onder andere samengesteld om individuele OHB te monitoren en/of te evalueren en om patiënten te begeleiden met het op peil houden van hun mondgezondheid in een mondhygiënepraktijk door een mondhygiënist.

klik hier voor een vergrote versie

De correlaties weergegeven in de tabel laten de samenhang tussen de gemeten variabelen (eigen algemene gezondheid, fysieke en psychisch discomfort, optimale mondhygiënegedrag (OHB) en eigen mondgezondheid) zien, dus in welke mate de ene variabele verandert als de andere variabele verandert. Ook geeft een correlatie weer hoe sterk dat verband is en wat de richting is van de relatie. Een negatieve correlatie betekent dat als de ene variabele toeneemt, de andere variabele afneemt. Bijvoorbeeld, mannen rapporteerden significant iets meer psychische discomfort (r=-.48), dan fysieke discomfort (r=-.41) te ervaren als zij hun eigen mondgezondheid als minder goed beoordeelden. Terwijl bij vrouwen (vergeleken met de mannen) het verband tussen psychische discomfort en de eigen mondgezondheid relatief wat zwakker is (r=-.36), bleek het verband tussen fysieke discomfort en de eigen mondgezondheid juist iets sterker (r=-.46).

Het verband tussen psychische discomfort en de eigen mondgezondheid in de groep patiënten jonger dan 65 jaar vergeleken met de ouderen was overeenkomstig als tussen mannen en vrouwen, respectievelijk r=-.48 (jonger dan 65 jaar) en r=-.31 (65 jaar en ouder). Ook voor de groep patiënten die een elektrische tandenborstel gebruikten was dit verband gelijk en was het relatief significant sterker (r=-.46) dan voor degenen die hun gebit met een handtandenborstel poetsten (r=-.28).

Een positieve correlatie betekent dat als de ene variabele toeneemt, de andere variabele ook toeneemt. Bijvoorbeeld, bij vrouwen en bij de groep jonger dan 65 jaar was er een significant positief verband tussen de eigen algemene en mondgezondheid, respectievelijk r=.23 en r=.27. Bij mannen en bij de groep ouderen was er geen samenhang tussen deze twee specifieke variabelen. Em evenmin in de patiëntengroepen die een hand- of elektrische tandenborstel gebruikten.

Samenvattend

Samenvattend, beoordeelde zo’n 95% van de hele patiëntenpopulatie hun algemene gezondheid als meer dan ruim voldoende, namelijk met het cijfer 7.6 én rapporteerden zij voor hun mondgezondheid gemiddeld het cijfer 7. Verondersteld kan worden, dat voor deze patiëntpopulatie, bestaande uit grotendeels 65+ers, een regelmatig bezoek aan een mondhygiënist een positief effect kan hebben op het algemeen welbevinden. Hoewel de patiënten relatief lage totaalscores op de Oral Discomfort-schaal hadden, kan worden aangenomen dat zij in relatie tot hun mondgezondheid toch vooral optimale mondcomfort ervoeren. Tevens bleek dat een groot deel van de patiënten in deze praktijk de elektrische tandenborstel gebruikt, al dan niet afgewisseld met de handtandenborstel. En daarbij gaven veel 65+ers wel aan slechts 1x per dag hun tanden te poetsen, maar dan wel wat langer dan 2 minuten.

Begrijpen van gedrag op gebied van mondhygiëne

Er is nog steeds weinig praktijkgericht onderzoek met een index van het belangrijkste geadviseerde en hopelijke uitgevoerde mondhygiënegedrag in mogelijke samenhang met psychische en fysieke mondongemakken in Nederland uitgevoerd en bedoeld voor alle mondzorgprofessionals en -behandelaars. Dit praktijkonderzoek vult dus een leemte op in het begrijpen van gedrag op het gebied van mondhygiëne en mogelijk gerelateerd aan de uitkomsten binnen de initiële parodontale therapie.

Mochten collega-mondhygiënisten en/of tandartsen geïnteresseerd zijn in soortgelijke praktijk(evaluatie)onderzoeken, dan is deze gebruikte vragenlijst beschikbaar en kan informatie over de codering en/of interpretaties van de uitkomsten bij de auteurs worden opgevraagd.

Stuur een mail naar: mailselma@telfort.nl en yvonne.werkhoven@go.kauko.lt

Door:

Selma Burrekers. Zij heeft tijdens haar loopbaan als voornamelijk praktiserend mondhygiënist meerdere keren als (co)-auteur meegewerkt aan veldonderzoeken beschreven op dentalinfo.nl:

Pilot: bewustzijn van mondgezondheid en zelfzorg jonge moeders en hun baby’s

Mensen beoordelen tijdens coronacrisis hun mondgezondheid ongeveer gelijk aan daarvoor

Evaluatie Nederlands preventieprogramma op scholen in Dominicaanse Republiek gepubliceerd

Mondgezondheid bij schooljeugd in Dominicaanse Republiek beter door Nederlands preventieprogramma

Door:
Yvonne Buunk-Werkhoven. Zij is gedragswetenschapper, psycholoog en mondhygiënist.