Maaike van Helvoirt-Bisschop: “de mondzorg is vaak een ondergeschoven kindje in de ouderenzorg”

De geriatrie richt zich op de zorg voor ouderen met complexe aandoeningen. Denk aan ouderen die dementie of afasie hebben. Voor deze doelgroep is het vaak lastig om goed voor het eigen gebit te zorgen. De dagelijkse zorg lukt vaak wel, eventueel met de hulp van een verzorgende. Maar voor een deel zijn deze kwetsbare ouderen afhankelijk van de zorg die mondhygiënisten zoals Maaike van Helvoirt-Bisschop hen bieden.

Maaike werkt twee dagen per week in de algemene praktijk en twee dagen per week in de ouderenzorg namens MondzorgPlus, een ambulante zorgverlener die zich inzet voor de mondzorg voor zorgafhankelijke mensen. In januari 2022 kreeg zij als derde mondhygiënist in Nederland de titel Mondhygiënist-Geriatrie (MhGe) uitgereikt van de Nederlandse Vereniging voor Gerodontologie.

Hoe krijg je de titel Mondhygiënist-Geriatrie?

“Om de titel Mondhygiënist-Geriatrie te krijgen moet je een portfolio schrijven. Daarin toon je aan dat je de kennis en kunde hebt om als mondhygiënist in de geriatrie aan de slag te gaan. En je laat zien dat je affiniteit hebt met de doelgroep van ouderen met complexe aandoeningen.

Je beschrijft je werkervaring en taken die je hebt uitgevoerd binnen de geriatrie. Je draagt ook wat casussen aan die aantonen dat je met complexe situaties om kunt gaan. En ook de cursussen, bijscholingen en congressen die je hebt bijgewoond moeten in het portfolio terugkomen. Tenslotte schrijf je een onderzoek, uiteraard met betrekking tot mondzorg in de geriatrie.

Dat is een flink document. Ik ben er zo’n twee jaar mee bezig geweest. Niet aan één stuk door, hoor. Ik werkte tussen mijn werktijd door aan mijn portfolio.”

Waarom wilde jij deze titel behalen?

“Op de opleiding tot mondhygiënist merkte ik al dat ik het leuk vond om met ouderen te werken. Vooral het werk met dementerende ouderen vond ik erg belonend. Bovendien merkte ik dat ik goed met die doelgroep om kon gaan.

Jaren later heeft de eerste Mondhygiënist-Geriatrie van Nederland binnen de werkgroep ouderen en verstandelijk gehandicapten van de Nederlandse Vereniging voor Mondhygiënisten eens haar verhaal gedaan. Dat inspireerde me om zelf ook de titel te behalen.

Toen ik in januari 2020 terugkwam van zwangerschapsverlof, kregen we in de zorg al snel te maken met de gevolgen van de coronacrisis. Aangezien ik minder in contact met cliënten kon zijn, leek mij dat een mooi moment om de titel te proberen te behalen. Mijn werkgever gaf mij daar ook de tijd en ruimte voor. Ze motiveerden mij zelfs.”

Wat heb je nodig om een goede Mondhygiënist-Geriatrie te zijn?

“Naast de vakinhoudelijke kennis en kunde, is het belangrijk dat je rust kunt uitstralen. En dat je die rust ook kunt overbrengen op de patiënt. Het lezen van non-verbale communicatie is daarbij essentieel. Kwetsbare ouderen kunnen niet altijd goed aangeven hoe ze zich voelen. Wat ze wel en niet prettig vinden. Je moet de situatie dus goed kunnen inschatten en daarop inspelen. Elke patiënt is anders. Dat klinkt cliché, maar in de geriatrie is dat écht zo.”

Wat maakt het werken met ouderen volgens jou zo mooi en belangrijk?

“Als mondhygiënist in de geriatrie kom je soms echt voor lastige situaties te staan. Denk bijvoorbeeld aan een patiënt die dementie heeft. Soms weten zij niet wie ik ben, wat ik kom doen, of waarom ik in hun mond moet kijken. Dat kan voor veel onrust zorgen. Maar juist voor deze mensen is het belangrijk dat hun gebit goed verzorgd wordt. Zelf kunnen ze het namelijk niet meer altijd. Ze vergeten hun tanden te poetsen, hebben de motoriek er niet meer voor, of kunnen het niet aangeven wanneer ze pijn in hun mond hebben.

Als het ondanks die complexiteit toch lukt om een behandeling succesvol uit te voeren, geeft dat ontzettend veel voldoening. En dat kan al in kleine dingetjes zitten. Als ik in de algemene praktijk werk, moet een behandeling altijd volledig en zo perfect mogelijk uitgevoerd worden. Anders is het niet goed genoeg. Maar in de ouderenzorg kan ik supertrots zijn als ik iemands gebit heb kunnen reinigen. Het stelt eigenlijk niets voor, maar het is zo belangrijk voor die doelgroep dat ik van dat soort simpele taken al heel gelukkig kan worden.”

Is er sinds het behalen van de titel Mondhygiënist-Geriatrie ook iets veranderd in je werk?

“Nee, eigenlijk niet. Het is eerder een soort bekroning of bevestiging voor het werk dat ik altijd al deed. Ik weet van mezelf dat ik die kennis, kunde en affiniteit in huis heb. Maar met zo’n titel wordt dat officieel gemaakt. Daardoor kan ik nu ook objectief aantonen dat ik bijvoorbeeld affiniteit met de doelgroep heb. En het maakt mij nog nadrukkelijker bewust van mijn multidisciplinaire functie en het belang daarvan.”

Er zijn maar drie mondhygiënisten met de titel Mondhygiënist-Geriatrie in Nederland. Moeten dat er niet meer worden?

“De mondzorg is ondertussen wel ingeburgerd in de ouderenzorg. De meeste instellingen kunnen tegenwoordig voorzien in periodieke controles en gebitsreiniging. Maar het blijft toch een beetje een ondergeschoven kindje als je het vergelijkt met de kapper en pedicure. Mondzorg zit bijvoorbeeld niet in de opleiding tot verzorgende.

Ik hoop daarom ook dat er nog veel meer mondhygiënisten opstaan met affiniteit met de geriatrie. Professionals en studenten die hun hart voor ouderen op de juiste plek hebben zitten. Mensen worden bovendien steeds ouder en houden steeds langer hun eigen tanden. En de werkdruk in de ouderenzorg wordt voorlopig alleen nog maar hoger. Mondhygiënisten in de geriatrie zijn dus ook gewoon keihard nodig.”