Op naar een gelukkige organisatie

Vergroot geluk de levensverwachting?

Hoe belangrijk is geluk? Is geluk bijvoorbeeld iets wat ons leven verlengt? Dat is lastig te onderzoeken, omdat het met veel verschillende factoren verband houdt. Er is wel een onderzoek gedaan aan de hand van gegevens uit twee kloosters in Amerika. In 1930 werd daar aan nonnen gevraagd om een korte autobiografie te schrijven. Dit is een ideale onderzoeksgroep, omdat de leefomstandigheden van alle nonnen hetzelfde zijn. Aan de hand van de autobiografieën werden ze ingedeeld in vier groepen: ‘ongelukkig’, ‘een beetje ongelukkig’, ‘een beetje gelukkig’ en ‘gelukkig’. Omdat inmiddels bekend is hoe oud deze nonnen geworden zijn, kon een relatie gelegd worden tussen hoe gelukkig ze toen waren en hoe oud ze zijn geworden. Hieruit bleek dat geluk het leven met ongeveer zeven jaar verlengt.

Uit eerder onderzoek zijn al meer dingen over de relatie tussen geluk en gezondheid bekend:

• Geluk geeft energie.
• Geluk zorgt voor een lagere bloeddruk na stress.
• Gelukkige mensen hebben een beter functionerend immuunsysteem.
• Gelukkige mensen hebben een hogere pijngrens.

Factoren waarvan geluk afhankelijk is

Geluk is van een aantal factoren afhankelijk. Voor een deel is het genetisch bepaald. Zo komen in bepaalde families depressies veel meer voor dan in andere. Daarnaast is er een vrij sterk verband tussen geluk en de plek op aarde waar je woont. In de rijke landen (vooral Scandinavië, Nederland en Zwitserland) zijn de mensen het gelukkigst. Geluk hangt ook samen met intelligentie en uiterlijke aantrekkelijkheid.

Omstandigheden zijn dus belangrijk voor geluk. Geld is ook belangrijk, omdat je daarmee je omstandigheden kunt veranderen. Deze link is echter veel zwakker dan dat we denken. Er hangen heel veel zaken samen met geluk (correlatie), maar daarmee hoeft er geen oorzakelijk verband te zijn (causatie). Je kunt geluk weergeven in een soort formule: 40% komt door de genen, 10 tot 20% door omstandigheden en 40 tot 50% door eigen keuzes. Deze formule werkt echter niet op individueel niveau en deze formule geldt alleen in rijke westerse landen. In een land in oorlog wordt het geluk wel degelijk grotendeels door de omstandigheden bepaald.

Geluk en werk

Er zijn behoorlijk wat dingen die je kunt doen aan je eigen geluk. Het heeft te maken met een aantal belangrijk keuzes die je maakt. Een deel van je geluk hangt af van je werk. Daar gaat nog al eens wat mis. Veertig jaar geleden werd 75% van de uitval op het werk veroorzaakt door fysieke klachten. Tegenwoordig is dat andersom: 70 tot 75% wordt veroorzaakt door psychische klachten.

Er is in Londen een onderzoek gedaan naar het geluk van beroepen: bij welke beroepen voelen mensen zich het gelukkigst? Hieruit kwam naar voren dat de top drie gevormd wordt door bloemisten/hoveniers, kappers/schoonheidsspecialisten en loodgieters. Tandartsen staan op nummer acht. Juist deze beroepen staan zo hoog, omdat het ervaren van blijheid en dankbaarheid van andere mensen erg bijdraagt aan geluk.

Gelukkige werknemers

Waarom is het voor organisaties nu zo belangrijk dat de werknemers gelukkig zijn? Uit onderzoek is gebleken dat gelukkige werknemers productiever en creatiever zijn, beter samenwerken, langer in een organisatie blijven en minder ziekteverzuim hebben.

Factoren die bijdragen aan meer geluk op de werkvloer zijn:

• Betekenis;
• Autonomie;
• Competentie (dat je dingen doet die je leuk vindt en dat je je kunt ontwikkelen);
• Verbondenheid (collega’s hebben die je kunt vertrouwen en niet in te grote groepen werken);
• Balans tussen werk en privé.

Betekenis en autonomie zijn hierbij het belangrijkste.

Betekenis

Uit onderzoek blijkt dat je gelukkiger wordt van iets weggeven dan iets voor jezelf kopen. Bij je werk is het belangrijk dat je gevoel hebt bij het eindproduct: wat ben je aan het maken, wat doe je? Wetenschappers zijn bijvoorbeeld over het algemeen gelukkig in hun werk. Dat komt omdat ze met cycli werken, waarin ze bij alle fasen zijn betrokken. Je moet je kunnen identificeren met je werk en je organisatie.

Autonomie

Autonomie is voor geluk in het werk erg belangrijk. Het gaat daarbij om waargenomen autonomie, dus of het door de werknemers zo ervaren wordt. Over het algemeen wordt autonomie ondermijnd door:

• Regels (mensen in organisaties met strikte werktijden zonder noodzaak zijn bijvoorbeeld minder gelukkig);
• Flexplekken (zorgen in grote organisaties voor onrust, omdat mensen van te voren niet weten of ze die dag wel een plek kunnen vinden om te werken);
• Deadlines;
• Werkdruk en het feit dat je bereikbaar moet zijn;
• Bureaucratie en onnodige verslaglegging;
• Verplichte vergaderingen met (bijna) alleen mededelingen;
• Te veel competitie;
• Onnodige hiërarchische lagen;
• Een te grote rol voor extrinsieke beloningen (zoals geld);
• Geen echte vakantie houden (de een kan daar beter tegen dan de ander).

Tips voor gelukkige werknemers

Er moet de komende jaren flexibeler omgegaan worden met werken. Meer werken betekent niet meer productiviteit. Over het algemeen ben je de eerste twee uur van de dag het productiefst, maar dat is niet voor iedereen hetzelfde. Het is nuttig om voor je zelf te weten wanneer je het productiefst bent. Het geluk van werknemers kun je vergroten door de volgende tips toe te passen:

• Gebruik deadlines alleen om te plannen.
• Zorg dat mensen zich af en toe terug kunnen trekken en dat ze niet altijd bereikbaar hoeven te zijn.
• Stop met onnodige regels.
• Stop met onnodige bureaucratie en verslaglegging.
• Rem competitie.
• Zorg dat geld nooit het doel wordt.
• Laat mensen echt vakantie houden.

E-mailstress verminderen

Smartphonegebruik en de digitale bereikbaarheid van mensen begint wel een groot probleem te worden. De toename van burn-outs heeft onder andere hiermee te maken.
Je kunt e-mailstress verminderen door (een van) de volgende regels toe te passen:

1. Pas een strenger e-mailregime toe. Twee of drie keer per dag op vaste tijden je e-mail checken in plaats van heel de dag door, geeft al na een à twee weken minder stress.
2. Stel ‘transportregels’ in. Op bepaalde tijden (bijvoorbeeld in het weekend) kun je dan de e-mails van je werk niet ontvangen, zodat vrije tijd ook echt vrije tijd wordt.
3. Kies voor een van de volgende drie opties als je e-mail ontvangt:
   a. Je beantwoordt het bericht onmiddellijk.
   b. Je gooit het bericht weg.
   c. Je bepaalt precies wanneer je het bericht beantwoordt (bijvoorbeeld morgenochtend), zodat je er in je hoofd tot dat tijdstip niet mee bezig hoeft te zijn.

Ap Dijksterhuis is hoogleraar, ondernemer, spreker en schrijver. Hij is hoofd van de afdeling sociale psychologie van de Radboud Universiteit Nijmegen.

Verslag door Yvette in ’t Velt van de lezing door Ap Dijksterhuis ‘Op naar een gelukkige organisatie’ tijdens Praktijk Anno Nu.