Autismevriendelijke mondzorg: vertel duidelijk wat je gaat doen en hou je aan de afspraken

Wat is de problematiek rond mensen met autisme in relatie tot mondzorg?

“Autisme kan opgevat worden als een informatieverwerkingsproces waardoor patiënten anders denken en anders doen dan een gemiddelde patiënt. Daarnaast kan er sprake zijn van inflexibiliteit: men kan slecht omgaan met (onverwachtse) veranderingen. Besef dat een tandartspraktijk voor kinderen, volwassenen en oudere patiënten met autisme al snel een bron van spanning kan zijn. Door veel (onverwachte) zintuiglijke prikkels kan de patiënt snel onrustig, geprikkeld, afgeleid en chaotisch worden. Uiteindelijk kan dit leiden tot (extreme) onzekerheid, stress, vermoeidheid, angst, een ‘meltdown’ of een ‘shutdown’.”

Hoe ziet autismevriendelijke mondzorg eruit?

“Heel belangrijk is om voorspelbaar te werken met veel herhalingen. Bij elke handeling moet je weer duidelijk maken ‘wat’ er gaat gebeuren, ‘hoe’ dit gedaan wordt, ‘wanneer’ het begint en eindigt, ‘waar’ het plaatsvindt en ‘wie’ wat doet. Doe ook altijd precies wat je gezegd hebt. Als je een afspraak met iemand maakt, vertel dan exact wat je gaat doen, bijvoorbeeld drie vullingen maken met verdoving en dat dat ongeveer een uur duurt. Het is belangrijk deze afspraak niet te verzetten en er ook niet eventjes een andere vulling bij te doen. En je moet ook niet vlak voor de behandeling vragen of hij het eens zonder verdoving wil proberen. Het aanbrengen van veranderingen in de afspraak kan leiden tot paniek.”

En verder?

“Werk in een trager tempo dan normaal en wacht steeds op de reactie van de patiënt na een vraag of opdracht. Investeer veel tijd in de intake, de voorbereiding, het consult en de nazorg. Hinderlijke zintuiglijke prikkels moeten zoveel mogelijk worden vermeden en voor de patiënt aangename prikkels moeten worden ingebouwd (Sensory Adapted Dental Environments). En maak (heel) veel gebruik van diverse vormen van visuele ondersteuning.
Ouders en begeleiders zijn vaak onmisbare schakels. Als je onrust of non-coöperatief gedrag ziet bij de patiënt, moet je steeds weer nagaan of je voldoende duidelijkheid hebt geschapen.”

Als een tandarts of mondhygiënist een patiënt met autisme heeft, bij wie het moeilijk is om zorg te verlenen, wat kan hij of zij dan het beste doen?
“Als je als mondzorgverlener geen vooruitgang boekt in de mondhygiëne of de behandelbaarheid, wacht dan niet te lang met verwijzen naar mondzorgverleners met meer expertise. Veelal zijn dit tandartsen pedodontologen, tandartsen gehandicaptenzorg, tandartsen angstbegeleiding en bekwame mondhygiënisten. Hoe eerder patiënten de juiste ondersteuning krijgen, hoe beter een behandeling ‘ingeslepen’ kan worden.”

Een fascinerend onderwerp?

“Ja zeker. Heel boeiend om met collega’s mee aan de slag te zijn. De kennis op het gebied van autisme is geëxplodeerd. Zo is veel meer inzicht verkregen in de mediërende factoren bij bijvoorbeeld onzekerheid, zintuiglijke waarneming, copingstrategieën (manieren waarop we met negatieve gebeurtenissen omgaan), stress, angst en fobie. Autismevriendelijke mondzorg staat eigenlijk nog in de kinderschoenen. Een meer multidisciplinaire samenwerking bij diagnostiek en wetenschappelijk onderzoek is een ‘must’. Het congres kan daarbij een waardevolle bijdrage leveren en aanzetten geven voor het ontwikkelen van een zorgproces ‘autismevriendelijke mondzorg’. Zoals een autismecoach het verwoorde: goede verantwoorde mondzorg is een cadeau voor het leven.”

Waar kunnen mondzorgverleners meer informatie vinden over dit onderwerp?

“De KNMT-brochure ‘Autisme en mondzorg’ bevat veel informatie en tips voor mondzorgverleners. Daarnaast kun je veel informatie vinden op de website van de werkgroep autismevriendelijke mondzorg www.autismevriendelijkemondzorg.nl. Hier kun je je ook inschrijven voor de nieuwsbrief van de werkgroep. Een vragenlijst voor mondzorgverleners in de huispraktijk is nog in ontwikkeling.
Een informatief boek over kinderen met autisme is ‘Geef me de 5, een praktisch houvast bij de opvoeding en begeleiding van kinderen met autisme’ door Colette de Bruin.”

Interview door Yvette in ’t Velt met Jan Hendrik Elhorst.

Jan Hendrik Elhorst (1948) is langdurig werkzaam geweest in een AWBZ- instelling voor mensen met een verstandelijke beperking en in een Centrum Bijzondere Tandheelkunde als tandarts gehandicaptenzorg. Nu is hij ‘samenroeper’ van de werkgroep autismevriendelijk mondzorg. Hij droomt van een Academische Werkplaats Autisme en Mondzorg.