Om mensen met een autismespectrumstoornis (ASS) goede mondzorg te geven is vaak een speciale aanpak vereist. Op 21 mei 2019 wordt een congres georganiseerd over autismevriendelijke mondzorg. dental INFO sprak met Jan Hendrik Elhorst, een van de sprekers op dit congres.

Wat is de problematiek rond mensen met autisme in relatie tot mondzorg?

“Autisme kan opgevat worden als een informatieverwerkingsproces waardoor patiënten anders denken en anders doen dan een gemiddelde patiënt. Daarnaast kan er sprake zijn van inflexibiliteit: men kan slecht omgaan met (onverwachtse) veranderingen. Besef dat een tandartspraktijk voor kinderen, volwassenen en oudere patiënten met autisme al snel een bron van spanning kan zijn. Door veel (onverwachte) zintuiglijke prikkels kan de patiënt snel onrustig, geprikkeld, afgeleid en chaotisch worden. Uiteindelijk kan dit leiden tot (extreme) onzekerheid, stress, vermoeidheid, angst, een ‘meltdown’ of een ‘shutdown’.”

Hoe ziet autismevriendelijke mondzorg eruit?

“Heel belangrijk is om voorspelbaar te werken met veel herhalingen. Bij elke handeling moet je weer duidelijk maken ‘wat’ er gaat gebeuren, ‘hoe’ dit gedaan wordt, ‘wanneer’ het begint en eindigt, ‘waar’ het plaatsvindt en ‘wie’ wat doet. Doe ook altijd precies wat je gezegd hebt. Als je een afspraak met iemand maakt, vertel dan exact wat je gaat doen, bijvoorbeeld drie vullingen maken met verdoving en dat dat ongeveer een uur duurt. Het is belangrijk deze afspraak niet te verzetten en er ook niet eventjes een andere vulling bij te doen. En je moet ook niet vlak voor de behandeling vragen of hij het eens zonder verdoving wil proberen. Het aanbrengen van veranderingen in de afspraak kan leiden tot paniek.”

En verder?

“Werk in een trager tempo dan normaal en wacht steeds op de reactie van de patiënt na een vraag of opdracht. Investeer veel tijd in de intake, de voorbereiding, het consult en de nazorg. Hinderlijke zintuiglijke prikkels moeten zoveel mogelijk worden vermeden en voor de patiënt aangename prikkels moeten worden ingebouwd (Sensory Adapted Dental Environments). En maak (heel) veel gebruik van diverse vormen van visuele ondersteuning.
Ouders en begeleiders zijn vaak onmisbare schakels. Als je onrust of non-coöperatief gedrag ziet bij de patiënt, moet je steeds weer nagaan of je voldoende duidelijkheid hebt geschapen.”

Als een tandarts of mondhygiënist een patiënt met autisme heeft, bij wie het moeilijk is om zorg te verlenen, wat kan hij of zij dan het beste doen?
“Als je als mondzorgverlener geen vooruitgang boekt in de mondhygiëne of de behandelbaarheid, wacht dan niet te lang met verwijzen naar mondzorgverleners met meer expertise. Veelal zijn dit tandartsen pedodontologen, tandartsen gehandicaptenzorg, tandartsen angstbegeleiding en bekwame mondhygiënisten. Hoe eerder patiënten de juiste ondersteuning krijgen, hoe beter een behandeling ‘ingeslepen’ kan worden.”

Een fascinerend onderwerp?

“Ja zeker. Heel boeiend om met collega’s mee aan de slag te zijn. De kennis op het gebied van autisme is geëxplodeerd. Zo is veel meer inzicht verkregen in de mediërende factoren bij bijvoorbeeld onzekerheid, zintuiglijke waarneming, copingstrategieën (manieren waarop we met negatieve gebeurtenissen omgaan), stress, angst en fobie. Autismevriendelijke mondzorg staat eigenlijk nog in de kinderschoenen. Een meer multidisciplinaire samenwerking bij diagnostiek en wetenschappelijk onderzoek is een ‘must’. Het congres kan daarbij een waardevolle bijdrage leveren en aanzetten geven voor het ontwikkelen van een zorgproces ‘autismevriendelijke mondzorg’. Zoals een autismecoach het verwoorde: goede verantwoorde mondzorg is een cadeau voor het leven.”

Waar kunnen mondzorgverleners meer informatie vinden over dit onderwerp?

“De KNMT-brochure ‘Autisme en mondzorg’ bevat veel informatie en tips voor mondzorgverleners. Daarnaast kun je veel informatie vinden op de website van de werkgroep autismevriendelijke mondzorg www.autismevriendelijkemondzorg.nl. Hier kun je je ook inschrijven voor de nieuwsbrief van de werkgroep. Een vragenlijst voor mondzorgverleners in de huispraktijk is nog in ontwikkeling.
Een informatief boek over kinderen met autisme is ‘Geef me de 5, een praktisch houvast bij de opvoeding en begeleiding van kinderen met autisme’ door Colette de Bruin.”

Interview door Yvette in ’t Velt met Jan Hendrik Elhorst.

Jan Hendrik Elhorst (1948) is langdurig werkzaam geweest in een AWBZ- instelling voor mensen met een verstandelijke beperking en in een Centrum Bijzondere Tandheelkunde als tandarts gehandicaptenzorg. Nu is hij ‘samenroeper’ van de werkgroep autismevriendelijk mondzorg. Hij droomt van een Academische Werkplaats Autisme en Mondzorg.

 

 

Het inplannen van een tandartsafspraak kan lastig zijn voor patiënten omdat het een conflict kan veroorzaken met werk. Veel patiënten bezoeken de tandarts daarom tijdens werktijd, wat niet altijd wordt gewaardeerd door de werkgever. In dit artikel wordt verder toegelicht of dit wel of niet zou moeten mogen.

Consequentie in afspraken tijdens werktijd

Wettelijk gezien bestaan er geen vastgestelde regels of een tandartsbezoek wel of niet binnen werktijd mag worden gepland. Het kan echter wel zo zijn dat hier een besluit over is gemaakt dat is vastgelegd in een cao of arbeidsvoorwaardenreglement. Indien dit het geval is, moeten deze afspraken worden aangehouden. Hierbij is het wel belangrijk dat er consequent met de regels moet worden omgegaan. Dat betekent, op het moment dat een regulier tandartsbezoek wordt toegestaan dan moet een werknemer ook een afspraak met een fysiotherapeut kunnen inplannen tijdens werktijd, en andersom. Behandelingen met enkel een cosmetische aard mogen nooit tijdens werktijd worden gepland.

Opstellen van duidelijke regels

Om te voorkomen dat er onenigheid of onduidelijkheid ontstaat rondom het inplannen van (tandarts)afspraken tijdens werkzaam, is het raadzaam om als werkgever hier duidelijke regels over op te stellen. Zo kan bijvoorbeeld worden vastgelegd wat voor afspraken wel en niet tijdens werktijd mogen worden gepland en hoe vaak per jaar dit wordt toegestaan.

Spoedeisende (tandarts)afspraken mogen wettelijk gezien altijd tijdens werktijd worden ingepland.

Bron:
Edith van Schie, Arbeidsrechtjurist in artikel op Telegraaf.nl

“Je kan mensen niet motiveren door ze op het risico van mondziekten te wijzen. Gebruik liever het argument dat een goede gebitsverzorging belangrijk is voor een mooie lach”, zei Yvonne Buunk-Werkhoven in het interview met het NIP (Nederlands Instituut voor Psychologen).

In het interview Maak kennis met de mondzorgpsycholoog vertelt zij over haar werk als ‘mondzorgpsycholoog’.

Op Facebook deelde zij deze video van Freddie Mercury van Queen om haar gedachten te onderschrijven.

 

Yvonne Buunk-Werkhoven is gepromoveerd psycholoog, onderzoeker en mondhygiënist.

 

Op 25 augustus vond in Ulft voor de vijfde keer het gratis jeugdevenement de Kidsfabriek plaats. Ook dit jaar was er weer de Mondhoek, waar workshops over mondgezondheid werden gegeven door negen mondhygiënisten en drie studenten mondzorgkunde. De coördinator van de Mondhoek Lieneke Steverink-Jorna vroeg hun ervaringen. Hier haar verslag.

Mondhoek

De kinderen genoten echt van wat hun in de Mondhoek werd aangeboden. Nieuwsgierig stapten ze op de stand af. Sommigen gaven aan dat ze absoluut niet gepoetst wilden worden. Zij werden met een poetsbeest spelenderwijs verleid tot poetsen. Het was geweldig om te zien hoe de kinderen allemaal met een grote smile in de stand te vinden waren. Op een gegeven moment liepen bijna alle kinderen met de goodiebag en ballon rond.

Geïnteresseerde (groot)ouders

Student Daisy Janssen vertelt: “Het was voor mij echt ontzettend leuk en leerzaam. De ouders zijn enorm geïnteresseerd tijdens zo’n evenement. Ze keken uit zichzelf mee en stelden vragen. Tijdens het geven van de poetsworkshop hoorde ik steeds: “Oh, dat wist ik niet!” Mondhygiënist Roma Kowalski: “Niet alleen de ouders waren enthousiast. Ook de opa’s en oma’s. Een opa zei: “Heel leuk gedaan! Hopelijk tot volgend jaar.” Mondhygiënist en wetenschapper Yvonne Buunk-Werkhoven haakt in: “Ook opa’s en oma’s lijken steeds meer betrokken en volgden de poetsworkshop actief. Daardoor krijgt het kind thuis meer steun en wordt er nagepoetst.

Kinderen komen inderdaad het jaar erop weer terug. Zo wordt de boodschap goed herhaald en dat werkt krachtig voor gedragsverandering.” Mondhygiënist Arwa Abdulhadi: “Klopt, niet alleen de kinderen komen graag terug, ook de ouders kwamen speciaal voor de poetsworkshop met de kinderen naar de Kidsfabriek. Ik vond ook dat de grootouders veel interesse toonden. Zij kenden het plakkleuren nog van vorig jaar, maar de kinderen die voor het eerst kwamen, hadden er nog nooit van gehoord.” Student Liza van Loo: “Het was zo leuk dat ik kinderen zag die ik vorig jaar ook had gezien! Ze komen dan echt naar je toe gerend met een grote lach. Leuk om te zien dat ze ook echt wat geleerd hebben.”

Nog nooit poetsles gehad

Veel kinderen en (groot)ouders gaven, net als vorige jaren, aan dat ze in de praktijk nog nooit een poetsles hadden gekregen. Op Mondzorgforum geeft een heel groot deel van de mondhygiënisten aan vrijwel nooit kinderen te zien. En dat was te merken… Mondhygiënist Marigeth Eimers-Deira: “Ouders weten niet eens dat ze met hun kinderen naar de mondhygiënist kunnen. Ik zag ook aardig wat kids met tandsteen. Ze wisten niet eens dat ze al blijvende kiezen hadden! Echt, de ouders keken me met grote ogen van verbazing aan. Veel van wat ik vertelde, was volkomen nieuw.” Mondhygiënist Suzanna Aleksanjan: “Veel kinderen hadden echt oude plak. Ondanks dat ik vorig jaar ook meedeed, was dat toch weer schrikken!” Mondhygiënist Marieke Peters: “Inderdaad verbazingwekkend. Kinderen geven ook vaak aan slechts een keer per dag te poetsen.” Ouders zeggen vaak dat het kind inderdaad twee keer daags moet poetsen, maar bedenken niet dat ze zelf bij hun kind moeten poetsen.

Mondhygiënist Madeleine Bos: “Het kleuren was voor veel jonge kinderen nieuw. De ouders poetsen vaak niet na.” Arwa heeft geen enkele sealing gezien, ondanks dat de mondhygiëne slecht was. Ook zij hoorde dat de kinderen en/of ouders nog nooit een poetsinstructie hadden gekregen. Silvia: “Veel kinderen zijn nog nooit naar de mondhygiënist of preventieassistent geweest. Ouders gaven ook aan dat ze niet wisten dat hun kinderen ook met een elektrische borstel kunnen poetsen.” Madeleine: “Ja, maar toch waren er ook kinderen die zowel met de hand als met een elektrische borstel poetsen.” Daisy: “Als ze al elektrisch poetsten, dan wisten ze niet dat ze de borstel stil moesten houden. De ouders wisten dat ook niet en hebben het zodoende hun kind verkeerd aangeleerd. Voor de ouders werd zo ook duidelijk dat poetsinstructies niet alleen voor kinderen zijn!” Roma: “Ik hoorde zelfs van aardig wat ouders dat ze dachten dat cariës aangeboren is! Het is echt hard nodig dat kinderen en hun ouders meer voorlichting krijgen.”

Zure drankjes

Naast de poetsinstructie was er ook gelegenheid om de pH van drankjes te meten Suzanna: “ De kinderen trokken zelf conclusies bij het pH-meten. Zo zeiden ze: “Water is dus het beste! Ik kies voortaan water.” Er kwam zelfs een ouder terug om te vertellen dat het kind om water vroeg nadat ze had gevraagd of het wat wilde drinken. Marieke: “Het erosie-verhaal vonden ouders heel interessant en vroegen door. Ze waren echt verbaasd over de lage waardes.” Roma: “ Een moeder was verbaasd dat Cristal Clear, dat ze zelf dronk, zo zuur was. Het was echt een eye-opener.”

Kinderen die mondzorg nodig hebben

Na zo’n Kidsfabriek blijven er altijd kinderen ‘in je hoofd’ achter. Kinderen waarbij je nadrukkelijk hebt moeten zeggen dat de mondhygiënist geen overbodig luxe zou zijn. Zo zagen we kinderen waarbij de kiezen nog net zichtbaar waren. Helemaal weg ge-erodeerd, ouders wisten van niks. Of dat je bij twee kinderen (zusjes) na het wegpoetsen van een dikke laag plak forse cariës ziet, dat je rond kijkt en je afvraagt waar de ouders zijn. Een ouder kwam toch nog even om het hoekje kijken en deelde mee dat het haar ‘bonuskinderen’ waren en dat de cariës kwam door het ‘pufje’. Het is moeilijk om dergelijke ouders voorzichtig duidelijk te maken dat de kinderen echt zorg nodig hebben en dat er moet worden nagepoetst. Bij Roma kwam een kindje met enkel een 55 en 65 in de bovenkaak. Ze vertelt: “De rest was weg en in de onderkaak stonden grijze elementjes. Ze gingen niet regelmatig naar de tandarts en wisten zelfs de naam niet. Het was een gebroken gezin, details zal ik je besparen. Zo sneu om te zien dat dan de grote zus zich verantwoordelijk gaat voelen en haar zusje naar de Mondhoek bracht. Je hart breekt.”

Unieke kans om mondzorg te promoten

Het is elk jaar weer geweldig om met collega’s iets uit je hart te doen. Het werken met kinderen geeft echt een glimlach op je gezicht. Dan hoor je vanuit een hoek een enthousiast kind: “Glazuur? Dat kan je ook eten!” Het is voor studenten een prima kans om meer routine te krijgen in het geven van instructies. Student Iris: “Eerst voelt het nog wat onwennig, maar op een gegeven moment weet je precies wat er wel en niet werkt bij die kleintjes. Ik weet nu zeker dat ik met jeugd ga werken.” Maar ook voor menig mondhygiënist was het een unieke kans om even met beide benen in de maatschappij te staan. We kregen kinderen te zien die anders nooit in de praktijk komen. Dit zijn vaak juist de kwetsbare kinderen. Een unieke kans om mondgezondheid te promoten dus. Het is mooi om te zien hoe hard er is gewerkt en hoe goed er werd samengewerkt. Er werden zelfs banen aangeboden en tijdens het etentje achteraf werd er nog druk kennis gedeeld. Dus collega’s bedankt!

Door: Lieneke Steverink-Jorna, mondhygiënist

Iedereen komt in de praktijk wel eens patiënten tegen die anders reageren dan anderen. Het lijkt soms alsof deze patiënten niet gediend zijn van goede raad en hun gewoonten niet willen aanpassen. Wellicht is er bij zo’n patiënt sprake van slecht ontwikkelde executieve functies.

Motivational interviewing

Mondhygiënisten leren tijdens hun opleiding om met de gesprekstechniek Motivational Interviewing patiënten er toe aan te zetten zelf oplossingen te bedenken. Soms echter krijgen mondhygiënisten van hun patiënten niet echt een antwoord. Er kan dan het advies worden gegeven om er over na te denken, maar een enkele keer kunnen mensen simpelweg niet zelf verzinnen op welk moment van de dag ze een tandenstoker zouden kunnen gebruiken. Of reageren ze overmatig boos als er op resterende plak wordt gewezen. Of vinden zij zelf dat hun poetsgedrag helemaal prima is, terwijl de plakkleurtest totaal iets anders aangeeft. Houdt de patiënt u voor de gek? Waarschijnlijk niet, het kan alles te maken hebben met slecht ontwikkelde executieve functies.

Executieve functies

Executieve functies zijn de cognitieve processen die nodig zijn voor doelgericht, efficiënt en sociaal aangepast gedrag. Executieve functiestoornissen komen voor bij uiteenlopende neurologische, psychologische en psychiatrische aandoeningen, zoals leerstoornissen, niet-aangeboren hersenletsel, AD(H)D, autismespectrumstoornissen, dementie en schizofrenie. Maar ook tussen mensen zonder klinische diagnose bestaan grote verschillen in het niveau van executief functioneren. Bovendien komen executieve functiestoornissen onder hoogbegaafden veelvuldig voor.

Executieve functies zijn van invloed op gedragsregulatie en metacognitie.

Gedragsregulatie

Het vermogen om op een passende wijze gedrag te reguleren is essentieel voor het oplossen van problemen. Gedragsregulatie bestaat uit inhibitie (remming van impulsen), flexibiliteit, emotieregulatie en zelfevaluatie.

Inhibitie

Inhibitie is het vermogen om impulsen af te remmen, te weerstaan of op het juiste moment te staken. Problemen met impulscontrole kunnen nadelige gevolgen hebben voor het sociaal functioneren. Zo hebben impulsieve mensen vaak de neiging groepsactiviteiten te verstoren door ongepaste opmerkingen of door anderen te onderbreken. Daarnaast hebben personen met inhibitieproblemen vaak moeite met het onderdrukken van fysieke impulsen, waardoor zij soms ongepast fysiek reageren op anderen. Dat laatste is bijvoorbeeld het geval als een patiënt pijn ervaart en zich niet kan inhouden om u een mep te verkopen of op uw vinger te bijten. Maar ook patiënten die geen maat weten te houden met snoepen, kunnen hier last van hebben. Zij kunnen zich voornemen om minder te snoepen, maar als er een bak snoep voor hun neus staat, zijn ze niet te houden.

Flexibiliteit

Stoornissen op het gebied van flexibiliteit bemoeilijken het bedenken van alternatieve oplossingen voor een probleem of het veranderen van gedrag in een veranderde situatie. Dit kan ertoe leiden dat een verkeerde aanpak steeds herhaald wordt, zelfs als duidelijk is dat het niet werkt. Mensen met dergelijke problemen worden vaak gezien als rigide of star. Een verandering in de dagelijkse routine kan er toe leiden dat deze personen van slag raken. Een voorbeeld van de dagelijkse routine is het tandenpoetsen. Het kan voor iemand met een lage flexibiliteit bijvoorbeeld moeilijk zijn om van een handtandenborstel over te stappen op een elektrische tandenborstel. Het inbouwen van een nieuwe activiteit op een dag, zoals het spoelen met fluoride of het rageren, kan problematisch verlopen. De patiënt kan u dan niet vertellen waarom dit niet lukt. Een patiënt kan soms zelfs in paniek raken als hij zijn normale activiteiten moet onderbreken voor een bezoek aan uw praktijk.

Metacognitie

Metacognitieve functies zeggen iets over het vermogen om zelfstandig taken uit te voeren, problemen op te lossen en te denken over het eigen denken. Metacognitie is van invloed op initiatief nemen, werkgeheugen, plannen en organiseren, taakevaluatie en ordelijkheid. Iemand met een laag IQ kan toch zaken tot een goed resultaat brengen, omdat hij kan volhouden, nieuwsgierig is, goed kan samenwerken en leert van de eigen fouten. Iemand met een hoog IQ presteert echter een stuk minder als de metacognitie onderontwikkeld is. Dit zijn de zogenaamde ‘vergeetachtige professors’. Onderschat daarom niet te gauw het IQ van uw patiënt.

Werkgeheugen

In het werkgeheugen kan informatie worden vastgehouden en bewerkt, waarbij de doelstelling voor het volbrengen van de taak in acht gehouden wordt. Patiënten met een gering werkgeheugen beweren vaak dat ze nooit een instructie hebben ontvangen of dat u bepaalde informatie niet gegeven heeft.

Plannen en organiseren

Bij plannen en organiseren gaat het om het vermogen om vooruit te denken, doelen te stellen en te voldoen aan de taakeisen. Iemand die hierin niet bekwaam is, zal zichzelf niet zo gauw het doel stellen om een zo gezond mogelijk mond te krijgen. Ook zal hij niet inzien dat tanden en kiezen verloren kunnen gaan en hoe onaangenaam dit kan zijn.

Ordelijkheid en netheid

Ordelijkheid en netheid komen tot uiting in het opruimen en ordenen van spullen. U kent vast die patiënt die steeds vraagt om nieuwe ragers, omdat die van hem kwijt zijn.

Uw rol als mondhygiënist 

U hoeft als mondhygiënist niet de illusie te hebben dat u bij iemand de executieve functies kunt verbeteren. Daar zijn speciale coaches en boeken voor. Maar wellicht kunt u voor iemand iets betekenen door te werken met pictogrammen en afvinklijstjes om goede gewoontes in de dag in te bouwen. Bovendien kunt u er rekening mee houden en uw benadering aanpassen. In bovengenoemde voorbeelden hoeft overigens niet per definitie sprake te zijn van een patiënt met slecht ontwikkelde executieve functies. De diagnose kan alleen door een deskundige zoals een orthopedagoog gesteld worden.

Bronnen:
Peg Dawson & Richard Guare (2009). Slim maar….. Amsterdam: Hogrefe Uitgevers bv
www.hogrefe.nl
www.bijzonderzelf.nl

Door: Lieneke Steverink-Jorna, mondhygiënist

Waarschijnlijk heeft u nog nooit van problemen met sensomotorische integratie gehoord. Toch komt u het waarschijnlijk met regelmaat tegen. U komt het tegen bij patiënten waar u zich stiekem rot aan ergert of waarbij u niet begrijpt waar de slijtage op het gebit toch vandaan komt.

Met dit artikel kunt u inzicht krijgen in het wel en wee bij problemen met sensomotorische integratie. Voor zover bekend is de problematiek van sensomotorische integratie en de behandeling ervan nog niet voldoende wetenschappelijk onderzocht. Dit artikel geeft u een beeld van het bestaan van sensomotorische problemen zodat u vragen van patiënten hierover kunt beantwoorden.

Sensomotorische integratie: wat is het?

Bij problemen met de sensomotorische integratie (SI) is het signaal van het tast- en evenwichtsgevoel te sterk of te zwak. Hierdoor reageert iemand met SI alsof hij in gevaar verkeert, terwijl dat niet zo is, of hij geeft deze zintuigprikkels te weinig aandacht. SI komt vaker voor bij hoogbegaafden, zwakbegaafden en autisten.

Tactiele overgevoeligheid

Zo kan het tastgevoel te snel waarschuwen voor gevaar, ook wel tactiele overgevoeligheid genoemd. Kinderen met tactiele overgevoeligheid zijn gevoelig voor aanraken. Op schoot zitten, aangeraakt worden en knuffelen vinden deze kinderen niet prettig. Daarnaast zijn ze vaak heel kieskeurig met eten en hun kleren, die ze al gauw ervaren als ‘kriebelig’. Tandenpoetsen is voor deze kinderen verre van prettig. Alles wat wij als tandheelkundigen in de mond stoppen, ligt al onder een vergrootglas, maar bij deze kinderen is het nog een stuk erger. Onze handschoenen en watjes voelen naar en zelfs polijsten geeft een flinke sensorische prikkel.

Veel patiënten met tactiele overgevoeligheid spannen hun lippen, tong en wangen sterk waardoor instrumenten moeilijk gebruikt kunnen worden. Soms is het zo erg dat ze het hiervan benauwd krijgen waardoor de paniek nog meer toeslaat. Het kan helpen om een handspiegel te geven zodat ze zelf zien wat er gebeurt. Ze kunnen dan zien dat hun lip of wang te veel in de weg zit bij de behandeling. Het is belangrijk om voorspelbaar te handelen: vertel wat je gaat doen, waarmee en hoe het ongeveer voelt. Begeleiding van de patiënt bij buikademhaling kan heel waardevol zijn.

Tactiele ondergevoeligheid

Maar het tastgevoel kan ook juist te weinig waarschuwen. Dit wordt ook wel tactiele ondergevoeligheid genoemd. Hierbij merkt het kind nauwelijks dat het wordt aangeraakt of dat het zelf iets aanraakt. De zintuigprikkels geven te weinig informatie door. Hierdoor ‘bestuurt’ zo’n kind zijn eigen lichaam minder goed, waardoor het onhandig is en zich bijvoorbeeld gauw stoot. Je kunt bedenken dat de kauwkracht dan ook minder goed gereguleerd wordt of dat tandenpoetsen veel te ruw gebeurt. Het kan ook zijn dat speeksel wat uit de mond lekt niet wordt opgemerkt.

Vestibulaire over- of ondergevoeligheid

Verder kan het evenwichtsgevoel te snel of te weinig waarschuwen voor gevaar. Dit wordt ook wel vestibulaire over- respectievelijk ondergevoeligheid genoemd. Een dergelijk kind is heel gevoelig voor bewogen worden of juist niet. Bij de overgevoeligheid reageren zintuigprikkels bij de geringste beweging of verandering van houding. Het achterover gebracht worden in de behandelstoel kan dus een heel angstig moment zijn.

Auditieve overgevoeligheid

SI kan ook leiden tot auditieve overgevoeligheid. Het is een afweerreactie die wordt veroorzaakt door een geluid, een auditieve prikkel, die op zich geen afweerreactie zou moeten uitlokken. Door het te sterk ervaren van de geluidsprikkels kunnen kinderen zich bijvoorbeeld in de klas of op het dagverblijf moeilijk concentreren omdat zij alles uit hun omgeving horen en niet kunnen selecteren wat voor hen belangrijk is en wat niet.

In de mondzorgpraktijk zijn vaak veel geluiden die mensen zonder SI al bijzonder vervelend of bedreigend ervaren. Door het verminderen en mogelijk reguleren van deze afweerreacties wordt de alertheid verbeterd. De afweerreactie op een geluid kan bestaan uit vermijden, een andere prikkel zoeken, angst en zelfs agressie. Het kan leiden tot het volgende gedrag:

• De handen tegen de oren houden bij het horen van het geluid dat als vervelend wordt ervaren.
• Zelf voortdurend aan het woord blijven of geluid maken.
• Bij het horen van het geluid dat als vervelend wordt ervaren ‘op zoek’ gaan naar een andere zintuigprikkel om de geluidsprikkel minder alarmerend te maken. Bijvoorbeeld door te wrijven over het lichaam, voorwerpen vast pakken en er aan te gaan voelen of door te gaan bewegen.
• Zelf veel geluid maken.
• Zichzelf slaan
• Met voorwerpen gooien of dingen stukmaken
• Anderen agressief benaderen

Reageren mondzorgprofessional op auditieve overgevoeligheid

Wat kun je als mondzorgprofessional doen aan auditieve overgevoeligheid?

• Van te voren waarschuwen voor het geluid. Het komt dan niet onverwacht en het is daardoor gemakkelijker te verdragen.
• Andere zintuigprikkels van de patiënt gebruiken om de geluidsprikkels minder overheersend te laten worden, zoals iets vast laten pakken.
• Een activiteit met twee handen laten uitvoeren waarbij ook nog kracht moet worden gezet zodat het geluid beter kan worden verdragen. Bijvoorbeeld de patiënt stevig in de handen laten wrijven, de handen in elkaar laten duwen of uit elkaar laten trekken.

Slijtage door voorwerpen in de mond

Het in de mond stoppen van voorwerpen of zelfs opeten is ook een uiting van SI. De persoon zelf ervaart dit gedrag vaak niet als probleem, maar z’n omgeving wel. Het is een vies gezicht, het hoort niet en het is gevaarlijk, vooral bij het opeten van niet-eetbare voorwerpen. Een tandheelkundige zal vreemde slijtage kunnen opmerken.
Als er een sterke behoefte is om prikkels in en rondom het mondgebied te voelen, kunnen de volgende oplossingen worden aangeboden:

• Verplaatsend aanraken van de buitenkant van de mond.
• Gevarieerd eten aanbieden.
• Voelspelletjes.
• Andere zintuigprikkels aanbieden.
• Materiaal geven dat wel in de mond gestopt mag worden. Bijvoorbeeld babyspeelgoed, speciale kauwstaafjes en kauwkettingen.

Speciale bijt- en kauwmaterialen

De speciale bijt- en kauwmaterialen komen tegemoet aan de behoefte om ergens op te kauwen of voorwerpen in de mond te stoppen. Ze zijn een geschikt hygiënisch alternatief. Het gifvrije plastic kan eenvoudig schoongemaakt worden met warm water. De materialen zijn extra sterk en daardoor ook geschikt voor grotere kinderen en volwassenen met een verstandelijke handicap of mensen met dementie.

Eten

De specialist in SI adviseert gevarieerd eten waar iets aan te proeven is en waar goed op moet worden gekauwd, voor extra stimulatie in de mond. Kauwgom kan hiervoor geschikt zijn maar bijvoorbeeld ook een appel of wortel. Daarnaast wordt regelmatig gekruid eten aanbevolen en – helaas – ook zure snoepjes of vruchtensap. Bovendien kan de structuur van het eten extra stimulatie geven, bijvoorbeeld ‘knapperig’ eten zoals rauwkost, toastjes en chips.

Waarom stoppen ze dingen in hun mond?

Bij het zien van de dingen om ons heen, weten we al hoe ze voelen zonder ze eerst aan te hoeven raken. Dat komt, doordat we als baby en klein kind de voorwerpen al onderzocht hebben door ze eerst in onze mond te stoppen en later met onze handen af te tasten. We weten daardoor hoe de voorwerpen voelen als we ze zien. Het kan zijn dat een kind of een volwassene voorwerpen in zijn mond blijft stoppen omdat hij ze nog steeds wil onderzoeken, hij wil extra informatie over die voorwerpen opdoen.
Bij het voortdurend in de mond stoppen van voorwerpen is de gerichtheid op de omgeving meestal sterk verminderd. Door het in de mond stoppen van voorwerpen sluit iemand zich af voor z’n omgeving en vermindert de alertheid. We zien ook dat kleine kinderen, als ze moe zijn, hun duim in de mond steken en op die manier gemakkelijk in slaap vallen. Het kan ook zijn dat de omgeving te onoverzichtelijk of onveilig is. Er zijn dan te hoge eisen aan het kind of de volwassene gesteld. Een andere mogelijkheid is dat er eigenlijk te weinig eisen aan iemand worden gesteld of dat iemand niets of te weinig te doen heeft wat binnen zijn mogelijkheden past. Dit laatste komt veel voor bij mensen met een verstandelijke beperking. Het kind of de volwassenen verveelt zich dan eigenlijk en ‘vult’ de tijd met dingen in de mond stopen.

Behandeling

Een behandeling bij een ergotherapeut of kinderfysiotherapeut kan bij veel kinderen en bij volwassenen met problemen met de sensomotorische integratie tot succes leiden. Hiervoor is het noodzakelijk om het kind zodanig aan te raken en te bewegen dat hij die aanrakingen en bewegingen gaat gebruiken en het leuk gaat vinden. Het gebruik van deze prikkels zal dan tot veranderingen leiden.

Handel voorspelbaar; vertel wat je gaat doen, waarmee en hoe het ongeveer voelt. Begeleiding de patiënt bij de ademhaling kan heel waardevol zijn; door de neus en buik.

Bron:
hb-kind-forum.nl
Sensomotorische-intergratie.nl
Kinderfysio de Tuimelaar in Utrecht

Door:
Lieneke Steverink-Jorna, mondhygiënist

Wanneer het op klantenservice aankomt zijn er altijd meerdere scenario’s mogelijk. Het uiteindelijke doel is een tevreden patiënt. Tandheelkundig adviseur Lisa Knowles geeft 10 tips voor het garanderen van een goede service.

1. Training en ontwikkeling

Onderschat de combinatie van trainen en ontwikkeling nooit. Combineer een doorgewinterde professional met een beginner in de praktijk.

2. Observeren

Dring aan op ten minste een week observeren voordat de nieuwe werknemer aan onafhankelijke projecten begint, en zorg voor constante supervisie zodra deze onafhankelijkheid wel van start gaat. Consistentie is comfortabel voor patiënten en daarom ook gewenst.

3. Feedback

   Zorg ervoor dat de leidinggevenden schriftelijke en mondelinge feedback geven aan de nieuwe werknemers. Stel dit ver van te voren al op zodat iedereen weet waar hij aan toe is.

4. Verbale- en non verbale training
   

   Geef elke werknemer de kans om deel te nemen aan bewustmakingstraining voor zowel de ontwikkeling van verbale als non-verbale communicatie. Non-verbale communicatie die niet goed wordt begrepen is kostbaar voor praktijken.

5. Passie
   

   Neem mensen aan die genieten van hun werk. Persoonlijke passie is onvervangbaar. Het is besmettelijk en patiënten waarderen het zien van mensen die oprecht gelukkig zijn met het werk dat ze doen.

6. Leerproces
   

   Zorg dat het leerproces aan de gang blijft. Blijf het team uitdagen om buiten hun comfortzone te werken en zo te blijven leren.

7. Anonieme feedback
   

   Vraag patiënten om anonieme feedback, en zorg dat deze feedback zo objectief mogelijk is.

8. Verander
   

   Luister naar de feedback en verander zaken indien mogelijk. Patiënten zullen geen feedback blijven geven als deze niet wordt gewaardeerd.

9. Zorg dat opleiding leuk blijft
   

   Zorg dat de opleiding en ontwikkeling leuk blijft. Neem nieuwe hulp van buitenaf aan of lees nieuwe boeken over de ontwikkeling van human resources.

10. Geen spijt

    Heb nooit spijt van het geld dat u besteed aan het verbeteren van het talent binnen het team. Het team is alles en het verbeteren van ieders vaardigheden zal zijn vruchten afwerpen.

Het kan soms vermoeiend zijn om te horen over klantenservice of patiëntenzorg, maar de relevantie hiervan is duidelijk. We moeten aandacht geven aan de behoeftes van onze patiënten en hun ervaring van onze zorg. Het hele team is onderdeel van deze ervaring. Het inzicht van uw teamleden in hun opleiding en ontwikkeling is van cruciaal belang voor het succes van de praktijk.

Bron:
drbicuspid.com