9 overeenkomsten tussen tandartsangst en vliegangst
Patiënten die aan tandartsangst lijden, blijken ook nogal eens bang te zijn voor totaal verschillende situaties. Ze kennen bijvoorbeeld ook vliegangst, hoogtevrees en engtevrees. 9 overeenkomstige oorzaken en gevolgen tussen tandartsangst en vliegangst uit het boek Nooit meer angst bij de tandarts.
Fobieën
De top vijf van fobieën
Uit onderzoek blijkt de volgorde van de vijf meest voorkomende fobieën er als volgt uit te zien:
- Tandartsfobie
- Hoogtefobie
- Spinnenfobie
- Vliegfobie
- Claustrofobie
Samengestelde fobieën
Op de eerste plaats beschouw ik tandartsangst en vliegangst niet als specifieke maar als samengestelde ofwel complexe angsten evenals de hierbij behorende fobieën niet als enkelvoudige maar als samengestelde (complexe) fobieën dienen te worden opgevat. Zo blijken patiënten die aan tandartsangst lijden ook nogal eens bang te zijn voor totaal verschillende (andere) fobogene situaties. Ze kennen bijvoorbeeld ook hoogtevrees, engtevrees en vliegangst . Vliegangst, engtevrees en hoogtevrees gaan vaak samen. Bij tandartsangst is bekend dat de meeste patiënten vooral bang zijn voor de boor en de injectienaald.
Verschijnselen tandartsangst
Een klein aantal tandartspatiënten (3%) lijdt aan bloed-, injectie-, verwondingsfobie. Dit treedt marginaal op bij het zien van bloed of een verwonding. Ook bestaat er een gering aantal patiënten dat bij een injectie ertoe neigt om flauw te vallen. Anderen voelen zich bij het zien van een tandartsjas al gespannen of angstig. Weer anderen raken vervreemd van zichzelf na een injectie of hebben door de nasmaak van de injectievloeistof gedachten over flauwtes. Hyperventileren is ook hinderlijk, want verkeerd ademen gaat gepaard met allerlei hyperventilatiesymptomen, waarvan er circa veertig bestaan.
Angst voor pijn
Tandartsangst heeft oorspronkelijk te maken met angst voor pijn, hoewel dit in de moderne tandheelkunde als een misvatting wordt beschouwd. Immers, de verdovende werking van de injectie is vermoedelijk de werkzame ongeconditioneerde prikkel, die onbewust werkt in de richting van verwachtingsangst. Mogelijk zijn hierbij allerlei automatische gedachten in het spel. Het doel van een injectie is, ongeacht de emotionele gevolgen ervan, pijnloos te behandelen.
Overeenkomsten tandartsangst en vliegangst
Los ervan dat een vliegsituatie anders is dan een tandheelkundige ingreep, treden bij vliegangst allerlei overeenkomstige angsten op. Angstige vliegtuigpassagiers zijn voor 51,8% beducht om neer te storten. Eigenlijk is dit de enige angst die kenmerkend is voor een enkelvoudige fobie. Echter, vliegangst is evenals tandartsangst niet eenduidig bepaald. De hierna te noemen angsten rond vliegen laten zien dat er absoluut geen sprake is van een enkelvoudige angst of fobie. Tandartsangst en vliegangst zijn samengestelde angsten, die meer aspecten kennen dan de naamgeving doet vermoeden.
Fobieën ingedeeld in clusters
9 overeenkomstige oorzaken en gevolgen
Tandartsangst en vliegangst vertonen overeenkomstige kenmerken die door overeenkomstige factoren worden veroorzaakt. We noemen in volgorde:
- Gebrek aan concrete informatie over wat tijdens tandartsbehandelingen en vliegreizen gebeurt (Rachman,1991).
- Zowel perfectionistische tandartspatiënten als vliegtuigpassagiers hebben de neiging alles onder controle te willen houden, zodat overgave aan de betreffende situatie wordt belemmerd.
- Beperkende opvoedingsstijlen gaan gepaard met angsten en fobieën.
- Negatieve berichtgeving via de media over huiveringwekkende tandartservaringen en vliegreizen suggereert veelal een slechte afloop.
- De condities waaronder tandartsangst en vliegangst ontstaan, tonen ook overeenkomsten. Zo anticipeert een patiënt bij een tandartsbehandeling op pijn. Bij een vliegreis verwacht de angstige passagier dat hij vroeg of laat zal neerstorten.
- Bij zowel tandartsangst als vliegangst is er sprake van wachttijden en is het mogelijk om de afspraken en reserveringen bij angst en vermijding te annuleren.
- Door onbekendheid met beide soorten wachtsituaties ontstaat juist door gebrek aan kennis van de tandheelkunde en de luchtvaart verwachtingsangst en vermijding.
- Bij zowel tandartsbehandelingen als zaken rond vliegreizen zit men op een stoel. Men voelt zich overgeleverd aan de deskundigheid van de tandarts of de piloot. De wachtsituatie roept onherroepelijk anticipatieangsten op die zijn te onderscheiden in angst voor pijn en angst voor neerstorten. Dit zijn de fundamentele angsten die geheel los staan van de al bestaande aardse angsten die in essentie niet kenmerkend voor tandartsangst en vliegangst zijn.
- Uit de statistische cijfers blijkt dat zowel bij tandartsangst als bij vliegangst circa 1 op de 3 mensen er last van heeft en dat 5-10% van de tandartspatiënten en passagiers de betreffende situatie vermijdt.
Gevolgen
Vermijding van tandartsbehandeling is meestal de oorzaak van een slecht gebit. Vermijding van vliegreizen kan leiden tot een ernstige handicap in het werk. Ik denk hierbij aan professionele sporters en personen met hoge functies die vaak door de aard van hun werkzaamheden moeten vliegen.
Emotie
Voor veel mensen is een wachtkamer op zich al een beproeving. Het wachten leidt bewust of onbewust tot allerlei gedachten. Sommige patiënten ondervinden in de wachtkamer veel hinder van onredelijke gedachten die gepaard gaan met innerlijke onrust.
Angst is nu eenmaal een onprettige emotie die met nare gevoelens, gedragingen en onaangename lichamelijke sensaties gepaard gaat. Hierbij denken we aan een onregelmatige hartslag, een stokkende adem of drukgevoelens in het borstgebied. Als angsten te hoog oplopen, kan iemand soms in paniek raken, waardoor de neiging ontstaat om bepaalde situaties in de toekomst uit de weg te gaan. Er is dan sprake van een fobie.
Dit artikel komt uit het boek Nooit meer angst bij de tandarts van C.W. Anneese.
