Ondanks de luxe fauteuil, het zoemende boren en de snel werkende verdoving is 50 – 80 % van de patiënten enigszins bang voor tandartsbehandelingen. Het boek Nooit meer angst bij de tandarts geeft patiënten 7 tips om hun tandartsangst te verminderen.

Tips voor patiënten
Angst voor tandartsbehandelingen ontstaat vaak door traumatische ervaringen in de behandelkamer. Een uitschietende boor of een kies die tijdens het trekken afbreekt, kan een patiënt hevig doen schrikken, waardoor zelfs een tandartsfobie kan ontstaan. Maar ook sociaal onhandig of autoritair gedrag van de tandarts kan een gevoel van controle bij de patiënt ondermijnen. De Amerikaanse professor Milgrom windt er geen doekjes om. Hij is van mening dat een verkeerde benadering van een patiënt desastreus kan zijn. In de dagelijkse praktijk onderkennen tandartsen de angst wel, maar missen ze vaak de nodige sociaalpsychologische vaardigheden om er iets aan te kunnen doen. Maar, wat kun je als patiënt zelf doen om je tandartsangst te verminderen?

1. Win vooraf informatie in
Vraag aan de tandarts hoe lang een behandeling gaat duren en wat hij precies gaat doen. Objectieve informatie werkt over het algemeen rustgevend. De tandarts kan de gemaakt röntgenfoto’s laten zien en bijvoorbeeld uitleggen waar in het wortelkanaal de ontsteking zit. Ook kun je de tandarts vragen of hij je meer bij de behandeling kan betrekken, door je zelf de speekselzuiger te laten vasthouden en in een spiegeltje naar het resultaat te laten kijken.

2. Maak afspraken
Je kunt ook met je tandarts afspreken dat jij je hand opsteekt zodra je pijn voelt, onrustig wordt of je niet goed voelt, waarna de tandarts onmiddellijk stopt met behandelen. Een dergelijke afspraak werkt geruststellen omdat je hiermee meer controle krijgt op de situatie.

3. Let op je ademhaling
Als je in de behandelstoel zit helpt rustig ademen tegen de angst. Je kunt dit zelf thuis oefenen. Doe gemakkelijk zittende kleding aan en ga op een bank of bed liggen. Leg je handen op je buik en adem rustig en bewust. Voel hoe je buikwand regelmatig op en neer beweegt. Adem zo veel mogelijk door je neus in en uit. Je gebruikt voor je inademing drie seconden en voor de uitademing zes seconden. Je zult merken dat het uitademen enige oefening vergt. Zulke ademhalingsoefeningen kun je gemakkelijk drie keer per dag gedurende vijf minuten per keer doen.

4. Doe ontspanningsoefeningen
Met autogene training* kun jij je lichaam beter leren ontspannen. Deze methode beoefen je liggend of zittend met gesloten ogen. Je concentreert je op een bepaald onderdeel van je lichaam, dat je je helder voorstelt. Je begint bijvoorbeeld met je rechterbeen en rechtervoet en fluistert zacht: Mijn rechterbeen en rechtervoet worden loom en zwaar. Je herhaalt deze suggestie langdurig, net zo lang tot je de lichamelijke sensaties duidelijk ervaart. Je begint dus bij je voeten, daarna je benen, je bekken, je armen, je borstkas, je nek, je hals en ten slotte je hoofd. Door de oefeningen regelmatig te herhalen, zul je steeds beter in staat zijn door zelfsuggestie lichamelijke ontspanning op te roepen.

5. Leer anders over tandartsbehandelingen te denken
Als je bang bent, denk je anders dan normaal. Je valt op zulke momenten vaak terug in gedachten, zoals: Ik ben nu eenmaal een bangerik! Zo’n gedachte brengt je emotioneel uit balans. De bedoeling is dat je een onredelijke gedachte die je van streek maakt, omzet in een redelijk alternatief, zoals: Ik zit hier in de tandartsstoel omdat ik mijn gebit gezond wil houden. Werk ook met affirmaties! Dit zijn gedachten of uitspraken die je helpen jezelf positief te bevestigen. Zeg regelmatig tegen jezelf: Ik kan deze situatie aan. Of: Ik kom goed voor mezelf op! Besef dat het niet de situatie is die het je moeilijk maakt, maar de manier waarop jij over die situatie of omstandigheden denkt. In dit opzicht adviseer ik je te verdiepen in de zogeheten rationeel emotieve therapie (RET) die je als een belangrijk onderdeel van je zelfhulptherapie in hoofdstuk 4 uitvoert en waarbij je zeker zult ontdekken wat een rationele (redelijke) gedachte precies inhoudt. Door dit regelmatig te doen leer je afstand te nemen van je irrationele gedachten, die je alleen maar leiden naar een gebied van negatieve emoties. Je kunt je bepaalde omstandigheden voorstellen van waaruit je je met affirmaties sterker poneert. Jij traint jezelf om onder alle omstandigheden vanuit je kracht de omstandigheden tegemoet te treden. Bij assertiviteitstraining ontstaat er een nieuwe koppeling tussen een bepaalde situatie en de gedachten die je jezelf hebt ingeprent. Hierbij gaat het uiteindelijk om de combinatie van rationeel emotieve therapie (RET) met assertiviteitstraining.

6. Leid jezelf af
Neem als je naar de tandarts gaat een koptelefoon (oordopjes) met een walkman of een interessante puzzel mee om jezelf optimaal af te leiden. Luister naar je lievelingsmuziek en probeer er bewust van te genieten. Deze afleidingstechniek helpt je zelfs bij een langdurige behandeling bij een kaakchirurg of een wortelkanaalbehandeling bij je tandarts. Het is verstandig om je vooraf enkele keren te trainen in concentratieoefeningen om helemaal op te gaan in de muziek of de puzzel.

7. Laat je desnoods doorverwijzen
Als je zo angstig bent, dat je een tandartsconsult vermijdt, trek dan bij je eigen tandarts of huisarts aan de bel. Vraag een verwijzing naar een speciale angsttandarts. Ook kun je mogelijk bij je ziektekostenverzekeraar nadere inlichtingen inwinnen. In ons land zijn circa 22 angstklinieken waar je voor je tandartsangst terecht kunt.

Deze tips komen uit het boek Nooit meer angst bij de tandarts van C.W. Anneese

*zie hoofdstuk 5 uit Nooit meer angst bij de tandarts