Kinderen hebben een verhoogd cariësrisico. Hoe schat u dit risico in en welke behandeling kiest u? Verslag van de lezing van klinische avond in het UMCG door de heer dr. G. Stel en mevrouw drs. M. de Jong-Rutenfrans.

De heer Stel ging aan de hand van de op het NMT Jaarcongres inmiddels gepresenteerde richtlijn Mondzorg voor jeugdigen in op onder meer het inschatten van het cariësrisico bij kinderen. Deze inschatting kan gedaan worden aan de hand van verschillende factoren zoals het aantal zichtbare laesies, aantal suikermomenten, de mate van motiveerbaarheid (van de ouders) etc. Afhankelijk van de bepaling of een kind in een hoge of lage(re) risico categorie valt, wordt een individueel behandeltraject bepaald; mondzorg is maatwerk! Daarbij is ook het Advies Cariëspreventie van het Ivoren Kruis een handig hulpmiddel.

Mogelijkheden behandelen cariës
Voor het behandelen van cariës bij kinderen zijn veel mogelijkheden. Afhankelijk van de individuele mondsituatie kan gekozen worden tussen meer of minder gebruikelijke, verschillende behandelopties zoals:

• geen restauratieve interventie (preventieve benadering) en monitoren
• (extra) fluorideapplicaties
• slicen
• excaveren en restaureren
• stepwise excavation (voor melkelementen: indirecte pulpa-overkapping)
• het plaatsen van een staalkroon (als conventionele kroon of als Hall-kroon)
• extractie
• pulpotomie

Inschatting
De keuze hiervan is per individu (en tandarts) verschillend. Om de juiste behandelkeuze voor de patiënt te kiezen is dus onder andere een goede inschatting van het cariësrisico nodig. Een verkeerde inschatting zal kunnen leiden tot over- of under-treatment. Het is van belang dat een tandarts elk half jaar opnieuw een inschatting maakt van het cariësrisico en hier dus eventueel zijn behandelplan aan aanpast. Bovendien moet er aan goede verslaglegging worden gedaan, helemaal als er sprake is van meerdere behandelaars.

Richtlijnen
Om de tandarts te helpen bij het inschatten van het risico is de richtlijn Mondzorg voor jeugdigen opgezet.

Mevrouw De Jong-Rutenfrans vertelde over de behandeling van kinderen in verschillende ontwikkelingsfases:

• 0-2 jaar: sensomotorische fase
• 2-7 jaar: pre-operationele fase
• 7-11 jaar: concreet-operationele fase
• > 11 jaar: formeel-operationele fase

Tandheelkundige behandeling per fase

Sensomotorische fase
Deze kinderen zijn nog erg jong en hoeven nog geen tandheelkundige behandeling. Een uitzondering hierop is behandeling bij een trauma. In deze fase worden trauma’s en het hebben van pijn goed onthouden. Dit heeft eventueel gevolgen voor later.

Pre-operationele fase
Kinderen in deze fase gaan wel naar de tandarts. Vaak is dit alleen voor een controle en zijn er nog geen behandelingen nodig. In deze fase is er mogelijkheid tot het opbouwen van een buffer en vertrouwensband zodat eventueel toekomstige behandelingen voorspoedig zullen verlopen. Een aantal aandachtspunten bij het behandelen van deze kinderen zijn:

• Richt niet alle aandacht op het kind
• Behandel eerst broertjes/zusjes (coping)
• Laat het kind eerst bij de ouders op schoot zitten in de tandartsstoel
• Probeer contact te leggen door bijvoorbeeld een compliment te geven
• Als een kind niet wil, laat het dan in deze fase spelen vooral de ouders een belangrijke rol doordat zij een gevoel van veiligheid geven.

Concreet-operationele fase
In deze fase is het belangrijk dat er goede uitleg wordt gegeven. Ook hebben kinderen besef van tijd en kan er dus een tijdsindicatie van de behandeling gegeven worden. Voordat je het kind behandelt, kun je het kind het beste de dingen die je gaat doen laten zien, voelen en/of horen. Tot vijf tellen tijdens het boren en daarna weer stoppen is ook een handig hulpmiddel en geeft het kind een gevoel van controle.

Formeel-operationele fase
De kinderen die in deze fase zitten, zijn vaak lastig te motiveren. Het is belangrijk dat deze kinderen als volwassenen behandeld worden. Om ze beter te laten poetsen kun je ze laten zien waar de plaque zit en daarnaast verschillende argumenten geven. Belangrijk is dat deze kinderen aangemoedigd worden.

Conclusie
Geconcludeerd kan worden dat de behandeling afhankelijk is van de leeftijd van het kind en de fase waarin hij zich bevindt. Er moet uitleg op niveau! worden gegeven. Daarnaast is het belangrijk dat een tandarts geduld heeft bij het behandelen van kinderen.

Bron:
Verslag van de klinische avond Cariës en het kindergebit in het UMCG.

De heer dr. G. Stel studeerde tandheelkunde aan de Rijksuniversiteit Groningen (RUG) van 1980-1986. Na zijn afstuderen was hij docent op de afdeling kindertandheelkunde. In 1992 volgde zijn promotie. Hij was voorzitter van de Vereniging tot Bevordering der Tandheelkundige Gezondheidszorg voor Gehandicapten (VBTGG) en de Nederlandse Vereniging voor Kindertandheelkunde (NVvK) en heeft ruim 11 jaar gewerkt op de Afdeling Tandheelkunde van het UMC St Radboud te Nijmegen (UMCN) als eindverantwoordelijke voor het kindertandheelkundig onderwijs. Momenteel is hij naast klinisch werkzaam tandarts-pedodontoloog tevens hoofd van de sectie Conserverende Tandheelkunde van het Centrum voor Tandheelkunde en Mondzorgkunde van het Universitair Medisch Centrum Groningen (UMCG). Daarnaast is hij lid van de redactie van het boek Kindertandheelkunde en het Adviescollege Preventie Tand- en Mondziekten van het Ivoren Kruis. Ook verzorgt hij diverse voordrachten over- en geeft hij nascholingsonderwijs op het gebied van de kindertandheelkunde. Tot slot is hij nauw betrokken geweest bij de ontwikkeling van de recent verschenen klinische praktijkrichtlijn Mondzorg voor jeugdigen.

Mevrouw M. de Jong-Rutenfrans is na haar studie Tandheelkunde in Groningen part-time gaan werken in een algemene praktijk in Loppersum. Daarnaast is zij werkzaam als tandarts-docent bij het Centrum voor Tandheelkunde en Mondzorgkunde van het UMCG in Groningen waar zij zowel op het skillslab als bij het klinisch onderwijs kindertandheelkunde studenten begeleidt.