Mondhygiënist en zwanger: vier verhalen

Vier mondhygiënisten

Vier mondhygiënisten waren bereid om hun verhaal met dental INFO te delen. We stellen hen hier eerst kort voor.

Anita Vonhoff is in 1989 afgestuurd als mondhygiënist. Tot 1995 werkte ze in loondienst en startte toen haar eigen praktijk. In haar praktijk geeft ze extra zorg aan mensen met angst of een beperking als autisme en ADHD en aan kwetsbare ouderen. Ze vindt het heerlijk om met haar vak bezig te zijn, volgt graag bij- en nascholingscursussen en geeft zelf de cursus nazorg bij implantaten.

Aysun is 32 jaar, getrouwd en heeft een zoon van twee jaar en is in verwachting van een zoon. Ze stelt zich voor: “Ik vind het heel leuk om mensen te helpen. Ik ben in 2014 afgestuurd aan de Hogeschool Utrecht in Mondzorgkunde. Ik hou van mijn beroep en wil het nog jaren blijven doen. Ik was in mijn kinderjaren een angstpatiënt. Ik vind het een uitdaging om patiënten met angst met geduld te behandelen en vooral angst bij kinderen te voorkomen.

Twee vrouwen willen anoniem blijven. De eerste vertelt: “Ik ben getrouwd, 33 jaar en moeder van twee kinderen. De derde is op komst. Onze beide zonen zijn te vroeg geboren. Sinds mijn 16^e zit ik in de tandheelkunde. Ik heb eerst de opleiding Tandartsassistent gevolgd. Daarna heb ik een paar jaar gewerkt en op mijn 22^e ben ik gestart met de opleiding Mondzorgkunde. Ik heb erg veel plezier in het werk. Het motiveren van patiënten en daarvan het effect zien maakt mij trots.”

De tweede vrouw heeft twee kinderen, de oudste is drieënhalf jaar en de jongste is bijna een jaar. Met mensen werken vindt ze erg fijn. “Je komt continu met diverse mensen in aanraking en het is heel afwisselend: van hele simpele preventieafspraken tot uitgebreide paro-patiënten.” Ze geniet ervan om zwaar ongemotiveerde patiënten in positieve zin te zien veranderen.

Bekkeninstabiliteit

Alle vier de vrouwen hebben een en ander meegemaakt tijdens de zwangerschap. Sommige verhalen zijn erg heftig.

Anita’s eerste zwangerschap in 1997 verliep redelijk goed, hoewel ze de laatste vier weken niet meer kon lopen. Dat had achteraf gezien misschien een aanwijzing moeten zijn voor bekkeninstabiliteit, maar door andere complicaties is dat niet als apart probleem herkend. Bij zowel de tweede als de derde zwangerschap kreeg ze te maken met ernstige bekkeninstabiliteit, waardoor ze in de tweede maand van haar zwangerschap al bijna niet meer kon lopen of de trap op kon. Gedurende de gehele zwangerschap en het jaar erna heeft er een bed in de huiskamer gestaan. Rolstoel, krukken en bekkenband waren nodig om te kunnen bewegen. Uiteindelijk heeft ze bijna vierenhalf jaar gebruik moeten maken van een rolstoel, eerst volledig en later vooral bij langere afstanden.

Eerder met verlof

Werken als zwangere mondhygiënist vindt Aysun heel leuk, omdat je dan veel positieve reacties van patiënten krijgt. Lichamelijk is het tot ongeveer vijf, zes maanden wel goed vol te houden, maar daarna wordt het steeds zwaarder. “Dat buikje zit steeds in de weg. Vooral bepaalde houdingen gaan steeds moeizamer. Je merkt ook dat je aan het eind van de dag uitgeput bent en vooral last van de rug hebt. Ik wilde een keer iets uit de lade pakken om mee te geven aan een patiënt en kon toen niet meer overeind komen en viel achterover! Gelukkig sprong de patiënt uit de stoel en hielp mij om weer overeind te komen. Dat was een beetje aan het einde van mijn zwangerschap. Achteraf moest ik er wel erg om lachen. Ik had gehoopt dat ik tot vier weken voor de bevalling kon werken, maar vanwege mijn lichamelijke klachten ben ik dus eerder met verlof gegaan.”

Premature bevallingen

Bij de eerste vrouw die anoniem wil blijven is de eerste met 19 weken zwangerschap geboren en de tweede met 25 weken. Ze vertelt: “Onze oudste is overleden en de tweede is nu een vrolijke, ondeugende peuter van net drie jaar. Bij beide zwangerschappen waren er geen aanwijzingen voor vroeggeboorte. Bij de tweede zwangerschap moest ik wel meer rust nemen, al kwam dit er niet echt van tijdens het werk. Nu bij de derde gaat dit stukken beter omdat ik zzp-er ben. Sinds week 27 ben ik niet meer aan het werk geweest. Ik heb toen in het ziekenhuis gelegen en sindsdien moet ik meer rust nemen.”

Haar tweede kindje is met een spoedkeizersnede geboren. Hij woog 800 gram en heeft bijna vierenhalve maand in verschillende ziekenhuizen gelegen. Er zijn meerdere operaties en infecties geweest. “Het duurde wel een jaar voordat ik er lichamelijk en geestelijk weer helemaal bovenop was. Dat komt omdat je steeds in het ziekenhuis bent en er geen tijd is voor je eigen herstel.” Behalve lichamelijke en geestelijke problemen waren er ook financiële problemen: “Bij de eerste had ik geen wettelijk recht op zwangerschapsverlof, terwijl je wel kraamvrouw bent. Dit was bij de tweede ook zo. Toen het bevallingsverlof gestopt was, moest ik eigenlijk weer aan het werk. Ook krijg je geen kraamzorg als je kindje net thuis is. Terwijl als alles goed was verlopen, je op dat moment net bevallen zou zijn.

Ons zoontje kwam voor een extreem prematuur relatief snel uit het ziekenhuis: een week nadat ik uitgerekend was van hem. Mijn verlof stopte en de werkgever verlangde dat ik aan het werk ging. Ik was arbeidsongeschikt, maar zowel de werkgever als het UWV wilden niks betalen. Het effect van dit alles was dat ik niet meer in loondienst wilde werken als mondhygiënist, zodat als een arts zegt dat ik rust moet nemen, ik dit ook kan doen en niet gedwongen wordt om te werken.”

Hyperemesis gravidarum

Ook de tweede anonieme vrouw heeft een heftig verhaal: “Sinds ik zwanger ben geweest, ben ik niet meer de oude. Ik ben veranderd van iemand die bruiste van de energie en honderd dingen tegelijk kon doen, naar iemand die arbeidsongeschikt is geraakt.” Ze werkte in eerste instantie wel door, maar had dit niet moeten doen. “Mijn zwangerschap was niet te combineren met werk of eigenlijk met niks! Mijn zwangerschap bestond uit ziekenhuisbezoeken en opnames in verband met uitdroging. Ik had Hyperemesis gravidarum (HG), wat inhoudt dat je overmatig braakt (ongeveer 20 tot 30 keer per dag). Je bent maanden non-stop, 24/7, kots- en kotsmisselijk. Ik ben 10 kg afgevallen in ongeveer anderhalve maand tijd. Het was het meest extreme wat me ooit is overkomen. Ik kreeg uiteindelijk medicatie, maar daar ben ik mee gestopt, want het haalde de misselijkheid niet weg. Ik ben vier maanden zo ziek geweest, dat ik alleen maar plat kon liggen. De rest van de zwangerschap was ik behoorlijk verzwakt en daardoor had ik extreme duizelingen. Ook had ik veel pijn in mijn bekken en dat was achteraf gezien bekkeninstabiliteit.” Ook bij haar tweede zwangerschap kampte ze weer met HG.

Praktijk aan huis

Hoe de zwangerschapsproblemen van invloed waren op het werk, is voor alle vrouwen verschillend.

Anita heeft geen werkgever, maar heeft haar praktijk aan huis. Nadeel is dat de praktijk op de eerste etage is. “Mijn man heeft toen een intercomsysteem aangelegd, waardoor ik vanaf mijn bed en vanuit de praktijk de deur kon openen.” Zolang mogelijk heeft ze zelf de patiënten behandeld, met steeds langere tussenpozen tussen de patiënten, om op bed te kunnen rusten. Toen dat niet meer ging, konden de patiënten terecht bij hun eigen tandarts of bij een bevriende collega, die voor haar wilde waarnemen. Zowel bij de tweede als derde zwangerschap heeft de collega-mondhygiënist waargenomen. “Uiteindelijk is de praktijk maar twee maanden volledig dicht geweest. Daarna was de praktijk dagelijks open, met ‘s morgens een patiënt, ‘s middags een patiënt en dat opbouwend. De patiënten waren lief en begripvol, en op een enkeling na zijn ze allen in de praktijk gebleven.”

Maar niet alles ging even gladjes. “Toen ik in de rolstoelperiode naar een congres ging, werd de collega-mondhygiënist die de rolstoel duwde wel door de vertegenwoordiger aangesproken, maar ik werd zittend in de rolstoel genegeerd. Ze gingen niet serieus in op vragen over bestellingen etc. En een cursus werd op de bovenetage gegeven, terwijl er alleen een trap was. Uiteindelijk bleek er achter in het gebouw een hele lage goederenlift te zijn, zonder verlichting, waarin ik in gefrommeld werd, zodat ik alsnog de cursus kon volgen.”

Minder gaan werken

Hoe combineren de mondhygiënisten hun werk met kinderen? Aysun heeft haar werktijden aangepast: ”Voor mijn eerste zwangerschap werkte ik in de oneven weken 25 uur per week en in de even weken 20 uur. Na mijn zwangerschap ben ik drie uurtjes minder gaan werken.

Tijdens schooltijd werken

Anita’s kinderen zijn alle drie hoog intelligent, maar hebben ook ADHD en autisme. Veel planning en structuur is daarom belangrijk, terwijl de eerste acht jaar een aaneenschakeling van ziekenhuisbezoeken was. De eigen praktijk biedt de mogelijkheid om binnen de schooltijden te werken. “Als er eentje ziek is, ben ik in de buurt. Ik kan desnoods tussen twee patiënten door even om het hoekje kijken. Nu de kinderen ouder zijn, zijn ze onregelmatiger thuis.” Ze is net verhuisd naar een grotere woning, waar de praktijkruimte apart aangebouwd is. “Dat is heerlijk rustig en toch dichtbij. Juist bij kinderen die meer aandacht behoeven is het ideaal.”

Gestopt met werken

De tweede vrouw die anoniem wil blijven was na de geboorte van haar eerste kindje zo blij niet meer ziek te zijn, dat ze niet de tijd nam om te herstellen. “Eindelijk weer contact met de buitenwereld! Ik ging weer aan het werk, maar ik zag wel dat ik lichamelijk niet de oude was. Dit werd gebagatelliseerd met ‘het zijn de hormonen’. De lichamelijke klachten werden steeds erger, met duizelingen en migraineaanvallen. Daarom ben ik mijn werkdagen gaan inkorten van fulltime naar parttime. De dagen die ik thuis zat had ik nodig om bij te komen. Uiteindelijk ben ik helemaal gestopt met werken, het lukte gewoon echt niet meer. Hoe erg dat ook is om te erkennen……”

Voordelen

Wat is het grote voordeel van het hebben van kinderen als mondhygiënist? Anita: “Het hebben van kinderen geeft meer inzicht, het is makkelijker om met andere kinderen in de praktijk om te gaan. Aysun: “In beide gevallen kan het werk als mondhygiënist in sommige situaties moeilijk zijn of juist makkelijk, dus als moeder zijnde of niet heeft voor mij geen verschil gemaakt. Wel kan ik mij inleven in ouders die hun kind meenemen naar de behandeling. Ik probeer ruimte en rust te creëren, zodat de ouder en het kind 30 minuten behandeling kunnen volhouden. Vooral met een huilende baby is het voor de moeder niet leuk om te horen dat ze beter moet stokeren of poetsen. Ik kijk naar de situatie en pas mijn behandeling daarop aan.”

Drink- en eetgewoonten

De eerste anonieme geïnterviewde: “Je komt meer in aanraking met andere ouders. daarbij vallen mij het aantal voedingsmomenten en drinkgewoonten op. Het begint al bij speengebruik, de hele dag door limonade of diksap, dat gegeven wordt in zuigflesjes, daarna vaak gelijk weer een speentje in. Veel snoep, koekjes met zoetigheid. De hele dag door eten in plaats van vaste eetmomenten. Kinderen die geen gewone thee of water ‘lusten’. Kinderen die ’s nachts nog borst of flesvoedingen krijgen als de melkelementen doorgebroken zijn. Het voordeel dat ik nu zelf ook moeder ben is dat je als mondhygiënist sneller connectie hebt met de patiënt. Ze accepteren de adviezen beter omdat ze ook herkenning in mijn verhalen horen.“

Inlevingsvermogen

Ook bij de tweede anonieme vrouw bracht het haar iets positiefs op haar werk: ”Het voordeel is dat ik meer inlevingsvermogen heb bij zwangeren, moeders en kinderen. Ik ben al van mijzelf meelevend, maar sommige dingen in het leven moet je ervaren en dan snap je het helemaal. Ook heeft mijn ziekzijn me laten zien dat niet alles vanzelfsprekend is, ook niet voor de zieke patiënten, dus snap ik hen nu veel beter.“

Tips

Hebben de vrouwen tips voor andere mondhygiënisten die zwanger willen worden of zijn?

Anita vertelt ons ondanks alle pijn en moeite:

“Altijd gewoon zwanger worden, je niet tegen laten houden door mogelijke beperkingen.”

Zij vond de tweede zwangerschap veel lastiger dan de derde. Bij de tweede overviel het haar meer, ze wist niet waardoor ze niet kon lopen. Het duurde even voordat de juiste diagnose en therapie gegeven werd. Bij de derde was ze voorbereid. De waarneming was beter geregeld, ze had meer huishoudelijke hulp ingeschakeld en meer rust genomen en op eigen grenzen gelet, waardoor het herstel veel beter ging.

De eerste anonieme vrouw:

“Mijn tip: luister goed naar je lichaam tot hoe lang je kan werken. We hebben een zwaar beroep. Als je geen hulp krijgt van assistentes, dan lijkt het mij niet vol te houden tot 34 of 36 weken zwangerschap. Neem adviezen van verloskundigen en gynaecologen ook aan, ondanks dat er veel werk is en er altijd moeilijk vervanging te vinden is.”

“Denk aan je ongeboren kindje, dat zich aan het ontwikkelen is. Tijdens deze zwangerschap krijg ik wel steun van collega’s. Dit doet erg goed.”

De anonieme tweede vrouw:

”Ik ga er vanuit dat de meesten ‘normaal’ zwanger zijn. In dat geval: geniet ervan! Als je zo ziek als ik wordt: vraag hulp! Want ik kreeg geen steun van collega’s, totaal niet! Eerder het gevoel ‘stel je niet aan, je bent alleen maar zwanger’. Dus wees echt duidelijk als het echt niet gaat.”

Volop genieten

Anita wil als laatste nog iets toevoegen: “Zwanger zijn is geen ziekte, geen beperking, het is de cirkel van het leven en hoort erbij.” Want ondanks de lastige zwangerschappen en de intensieve zorg die de kinderen nodig hebben, heeft ze volop genoten, en geniet ze nog steeds iedere dag van het plezier dat de kinderen haar geven, en zou ze niets willen veranderen.

De anonieme tweede vrouw: “Zwangerschap is geen ziekte maar bij mij ging de zwangerschap wel gepaard met een ziekte, genaamd HG, en dat wordt door vele mensen zwaar onderschat. Desondanks ben ik heel blij dat ik twee mooie kindjes heb en geniet ook met volle teugen van het moederschap.”

Door: Lieneke Steverink-Jorna, mondhygiënist