Kan geluid in de tandartspraktijk leiden tot gehoorverlies?

De haarcellen van het binnenoor, waarmee geluid wordt waargenomen, zijn gevoelig voor lawaai. Bij langdurige blootstelling aan geluidsniveaus boven 80 dB ontstaat daardoor lawaaidoofheid. Vaak wordt dit in de beginfase niet opgemerkt, omdat men nog geen problemen ervaart met het verstaan van spraak in een rustige ruimte. Naarmate de blootstelling aan lawaai langer voortduurt, zal het gehoorverlies toenemen en zullen ook lagere tonen, die belangrijk zijn voor het verstaan van spraak, minder goed waargenomen worden.

Geluidsniveau tandheelkundige apparatuur

Enkele Chinese onderzoekers hebben in 2013 een poging gedaan de gemiddelde dagelijkse dosis lawaaiblootstelling bij tandartsen te bepalen. Zij kwamen op een gemiddelde dagelijkse dosis van 60,2 dB. Hoewel deze gemiddelde waarde ruim onder de grenswaarde is waarbij gehoorschade optreedt, kan incidenteel bij gebruik van bepaalde apparaten wel het niveau worden overschreden. Zo kan bij gebruik van een hoekstuk de grenswaarde van 80 dB worden bereikt, en tijdens gebruik van ultrasone scalers zelfs ruim worden overschreden. Hierbij werden voor zowel hoekstukken als scalers enorme verschillen in geluidniveau waargenomen tussen producten van verschillende fabrikanten.

Internationaal gehooronderzoek

In een klein onderzoek onder 13 Belgische tandartsen werd meer gehoorverlies in het linkeroor gemeten dan in het rechteroor. Hetzelfde werd gevonden in grotere studies onder tandartsen in Duitsland en India. Een dergelijk asymmetrisch gehoorverlies duidt op een beroepsgerelateerd gehoorverlies. Ook in een Turks onderzoek werd bij tandartsen meer gehoorverlies gemeten dan bij een controlegroep. Bovendien bleek het gehoorverlies te correleren met de totale werkduur als tandarts. Een Italiaans onderzoek suggereert dat in het bijzonder tandartsen die frequent een ultrasone scaler gebruiken, een turbine van ouder dan een jaar gebruiken of gespecialiseerd zijn in prothetiek meer risico lopen op gehoorverlies door lawaai. Dat er inderdaad sprake zou kunnen zijn van beginnende lawaaischade blijkt uit het feit dat 37% van de tandartsen moeite heeft met het verstaan van spraak met achtergrondgeluid, en dat tandartsen vaker last hebben van oorsuizen dan huisartsen.

Onderzoek door ACTA studente

Omdat er nog geen gegevens beschikbaar waren over eventuele gehoorschade onder Nederlandse tandartsen heeft ACTA studente Louise Ting in 2016, in samenwerking met de afdeling audiologie van het AMC, een groot onderzoek uitgevoerd. Bij ruim tweehonderd Nederlandse tandartsen werd eerst een vragenlijst afgenomen. Hieruit bleek dat de meerderheid van de tandartsen (61%) bezorgd was over mogelijk gehoorverlies door gebruik van tandheelkundige apparatuur. Na het invullen van de vragenlijst kregen de tandartsen per post een koptelefoontje toegezonden waarmee men thuis op de computer de zogenaamde Bedrijfsoorcheck kon doen. Dit is een online test gericht op het verstaan van spraak in achtergrondlawaai, een van de eerste problemen is bij een beginnend gehoorverlies. Bijna de helft van de tandartsen (47%) had een slechte score op deze test, maar dit percentage was niet verschillend van een controlegroep bestaande uit huisartsen. In beide groepen werd geen verschil in gehoorverlies tussen het linker- en rechteroor gemeten.

Preventieve maatregelen

Verschillende onderzoeken suggereren dat tandartsen een verhoogd risico lopen op lawaaislechthorendheid. Het lijkt dan ook verstandig om bepaalde preventieve maatregelen te nemen. Zo kan goed onderhoud van apparatuur en het vervangen van verouderde apparatuur blootstelling aan lawaai verminderen. Ook zou het dragen van gehoorbescherming tijdens het gebruik van bepaalde apparatuur wellicht tot de mogelijkheden behoren, hoewel dit de communicatie met de patiënt mogelijk kan belemmeren. Tot slot lijkt het zinvol periodiek een gehoortest te doen, ook reeds in een stadium dat er nog geen twijfel is over het gehoor. Indien er twijfel bestaat is het raadzaam een KNO-arts of Audiologisch Centrum te raadplegen.

Door:
Dr. H.S. Brand, universitair hoofddocent, ACTA