Ergonomie-aspecten voor tandartsen: hoe je het werk leuk en gezond kan houden
De afgelopen jaren zijn er steeds meer vrouwelijke tandartsstudenten. Volgens een artikel in Qdent wordt hun vreugde echter bedorven door lichamelijke klachten en stress. De auteurs schrijven dat er verschillende aspecten zijn wat betreft ergonomie en werklast die de aandacht verdienen om ervoor te zorgen dat jonge, vrouwelijk tandartsen hun gezondheid en plezier wél behouden.
Bewustzijn is al de helft
Het artikel is geschreven door drs. Joseph Wouters, deskundige in arbeidsvraagstukken en ergonoom, en prof. Dr. Jerome Rotgans, voorzitter van de werkgroep ‘Ergonomie in de tandheelkunde’ binnen de Duitse vereniging voor tandheelkundige, orale en maxillofaciale geneeskunde. Volgens hen zorgt het bewust zijn van het risico al voor de helft van je gezondheid.
Fysieke en mentale aspecten
De auteurs bespreken de verschillen tussen mannen en vrouwen en gaan in op twee onderdelen: de fysisch-ergonomische aspecten en het mentaal-ergonomische thema stress. Dit laatste is belangrijk in deze tijden van onzekerheid en dreiging van commercialisering in de tandheelkunde, zeggen ze.
Antropometrische verschillen
Allereerst zijn de antropometrische verschillen tussen mannen en vrouwen groot. Vrouwen zijn gemiddeld genomen kleiner en lichter dan mannen, en hebben andere lichaamsverhoudingen. Dit heeft op veel gebieden effect. Zo is het met kleinere handen lastiger om bepaalde instrumenten vast te houden en zijn zwakkere spieren eerder overbelast.
Volumineuze behandelunit
Meestal is de behandelunit behoorlijk volumineus en minder geschikt voor kleinere tandartsen. Hierdoor hebben deze eerder een verkeerde werkhouding. Een beoefenaar wordt gedwongen om voorover te buigen, de schouders op te trekken of naar voren te bukken om goed in de mondholte te kunnen kijken of pedalen te kunnen bedienen. Dit kan leiden tot overbelasting van het nek- en schoudergebied.
Grotere borstomtrek
Een ander aspect is het verschil in borstomtrek. Een grotere borstomtrek in combinatie met het dragen van een bh belemmert volgens de auteurs vanaf cupmaat D het zicht in de mondholte. Ter compensatie buigt de tandarts meestal vaker naar voren, wat voor meer belasting zorgt. Daarnaast snijden bh-bandjes in de huid – een sport- of steun-bh met brede bandjes zou de ergonomisch juiste keuze zijn. Verder proberen tandartsen het contact tussen hun borst en het hoofd van de patiënt te vermijden. Dit is begrijpelijk, maar leidt meestal ook tot een houding die schadelijk is voor de gezondheid.
Belastingverschillen
Er bestaan ook belastingverschillen tussen mannen en vrouwen. Vrouwen hebben in het algemeen minder spierkracht, losser bindweefsel en meer elastische banden dan mannen. Hierdoor hebben ze vaker last van de bovenste ledenmaten. De meeste klachten bestaan door een combinatie van deze factoren en een slechte, stressvolle houding. Het groter wordende aandeel vrouwen geeft aanleiding om hier meer aandacht aan te besteden. Volgens Wouters en Rotgans is het essentieel voor vrouwelijke tandartsen om hun spieren te trainen, overgewicht te voorkomen en een ergonomische werkhouding te hebben.
Totale menselijke werklast
Overbelasting heeft meestal meer oorzaken dan alleen stress, schrijven de auteurs; de lichamelijke en geestelijke gesteldheid zijn allebei belangrijk. Zo speelt het vermogen om het heft in eigen handen te nemen, zoals het reorganiseren en structuren van werk, ook een grote rol. Er is echter nog te weinig onderzoek gedaan naar verschillen tussen mannen en vrouwen wat betreft belastingsstrategieën, vol- en deeltijd werken en de combinatie van andere variabelen die van invloed zijn op de totale menselijke werklast.
Werkdruk
De auteurs van het artikel realiseren zich dat het makkelijker is om allerlei ergonomische aspecten te beschrijven dan alle problemen op te lossen. Toch is het belangrijk om er aandacht aan te besteden. Onderzoek heeft aangetoond dat zelfs jonge studenten al muscoskeletale problemen hebben ervaren. Die visie is gebaseerd op de aanname dat studenten ook een hoge werkdruk ervaren, net als tandartsen in loondienst.
Stressfactoren in de werknemersrelatie
Deze veronderstelling wordt ondersteund door de resultaten van een onderzoek bij 170 vrouwelijke tandartsen in Zweden. Zij kregen de vraag: hoe voel je je en red je jezelf binnen je organisatie? Er waren opvallend veel deelnemers die last hadden van rug-, nek- of schouderpijn, vermoeidheid zonder directe aanleiding, slaapproblemen en psychische klachten.
Gebrek aan invloed
Veel hiervan werd geweten aan het werk. Het gevoel invloed te hebben op het werkproces werd erg gemist, met name bij belangrijke beslissingen die worden genomen. De vrouwen voelden zich niet genoeg begrepen en ondersteund door hun werkgevers. Dit kwam volgens het onderzoek door de zwakke relatie tussen de deelnemers en hun superieuren. Zo voelden sommigen zich bijvoorbeeld als een fabrieksarbeider aan een lopende band door de focus op productiviteit, en niet kwaliteit.
De resultaten zijn mogelijk niet een op een te vertalen naar andere landen. Wat wel zeker is, is dat de tandheelkunde mentaal en ergonomisch wordt uitgedaagd, schrijven de auteurs. In welke mate de coronapandemie en zorgen om de oorlog in Oekraïne hier invloed op hebben is nog de vraag.
Tips voor plezierig werken
Om met name vrouwelijke tandartsen te helpen worden enkele tips gegeven om het werk plezierig te houden:
- Zorg voor een goede lichamelijke conditie en voldoende ontspanning.
- Luister naar de signalen van je lichaam en onderneem op tijd actie.
- Gebruik instrumenten die bij de anatomie van je handen passen.
- Draag een sport-bh of bh van goede kwaliteit met brede bandjes. Probeer de drempel van patiëntencontact te overwinnen als dit bijdraagt aan een goede houding.
- Zoek een balans tussen werk en privéleven en bespreek dit met je partner.
- Beperk de stoeltijd tot 6 à 7 uur per dag en las kleine pauzes in.
- Als je in loondienst bent, deel je ideeën met je werkgever en laat je betrokkenheid zien.
Zeer complex, maar prachtig specialisme
De tandartspraktijk is zeer complex geworden door onder andere regelgeving, digitalisering en hoge eisen van patiënten, vinden Wouters en Rotgans. Het verband tussen stress en fysieke klachten is duidelijk, dus het verminderen van stress is essentieel. Langdurige spier- en skeletproblemen kunnen de toegangspoort zijn tot werkloosheid, zeggen ze. Het voorkomen hiervan is de taak van de ergonomie.
“Tandheelkunde is een prachtig specialisme dat je elke dag de kans geeft om geweldig werk te leveren. Het werken met mensen is heel afwisselend, er kan energie uit worden gehaald”, concluderen de auteurs.
Bron:
Qdent