Een hoge werkdruk, moeilijke patiënten, overheidsbemoeienis, praktijkmanagement, ondernemerschap, omgaan met medewerkers en een gebrek aan loopbaanontwikkeling. Zo maar een greep uit de factoren die bijdragen aan burn-out verschijnselen bij tandartsen. Volgens TNO en het CBS heeft een miljoen Nederlanders burn-out klachten. Bij tandartsen worden hoge percentages genoemd van 12%, waarvan 3-5% zó lang doorwerkt dat ze geheel opbranden.

Wat is een burn-out?
Algemeen kan worden gesteld dat er sprake is van een burn-out bij totale lichamelijke en geestelijke vermoeidheid, een duidelijk cynisme naar het werk en/of collega’s en het gevoel niet meer bekwaam te zijn. Het is het gevolg van langdurige stressklachten waar geen aandacht aan is besteed. Een burn-out is vaak werkgerelateerd maar dit hoeft niet. Factoren als een huwelijkscrisis, geldzorgen en intensieve mantelzorg dragen ook bij.

(H)erkenning van klachten
(H)erkenning van klachten is vaak laat. Wie herkent de overbelasting bij tandartsen? Feedback van de patiënt zal er niet zijn, de assistent zal de tandarts er niet altijd op durven wijzen en als ze het wel doet is maar de vraag of het ter harte genomen wordt. Erkenning is er nauwelijks, tandartsen hebben vaak  hoge verwachtingen van zichzelf en denken ‘dat overkomt mij niet’ of ‘het gaat wel weer over’. Helaas werkt het niet zo. Burn-out klachten gaan zelden vanzelf over. Intensieve therapie, rust en anders gaan werken en leven is noodzakelijk.

Types gevoelig voor klachten
Ronald Gorter, psycholoog en verbonden aan het ACTA heeft talloze onderzoeken en artikelen geproduceerd over dit onderwerp. Hij noemt een aantal types die gevoeliger zijn voor het ontwikkelen van klachten. Zo onderscheidt hij de hardwerkende pezers die geen nee kunnen zeggen, de tredmolenlopers die doorwerken met weinig enthousiasme om de vaste lasten te kunnen betalen, de walgers die er te laat achter komen dat ze het werk toch niet leuk vinden, de idealisten die tegen talloze frustraties aanlopen en de depressieve tandarts.

Mannen en vrouwen
Tussen mannen en vrouwen zijn er ook verschillen. Vrouwen ervaren vaker stress door onduidelijke en onverwachte tandheelkundige situaties, mannelijke tandartsen maken zich vaker druk over het gebrek aan loopbaanontwikkeling. In dat kader is het interessant om te weten dan een bore-out, verveeld zijn door eentonig of saai werk, net zoveel klachten geeft als een burn-out.

Opvallend
Opvallend en enigszins tegenstrijdig: verzekeraar Movir gaf recent aan dat ze een dalende trend zien bij tandartsen die een beroep doen op de verzekeraar met burn-out klachten. Volgens Movir persvoorlichter Hovestadt zijn klachten aan het bewegingsapparaat reden nummer één voor verzuim en wordt er daarom actief ingestoken op voorlichting en preventieve trainingen.

De tevreden tandarts
Wat maakt u tevreden met uw werk en houdt u weg van stressklachten? In de basis moet er een balans zijn tussen belasting en belastbaarheid. Wat u doet en moet, bijvoorbeeld uw werk, gezin, zorgtaken en verplichtingen zouden in een gezonde balans moeten zijn met wat u aan kan, zowel mentaal als fysiek. De weegschaal is aan beide kanten te beïnvloeden. U kunt de belasting verlagen door minder of efficiënter te werken of u kunt uw belastbaarheid verhogen door te investeren in uw mentale en geestelijke welzijn, sport, ontspanning en gezond eten.

Weegschaal van belasting – belastbaarheid

Vitaliteit, toewijding, passie en bevlogenheid
Ook spelen passie en bevlogenheid in het werk een grote rol. Bij gebrek daaraan vlakt het werk af en slaat de sleur toe. Passie en bevlogenheid creëert u door u te blijven ontwikkelen, eventueel u te specialiseren, een duidelijk en realistisch carrièrepad te volgen. Want teveel willen, daar wordt u ook niet beter van. Houd het initiatief in eigen handen: zelfbeschikking en het maken van gezonde keuzes geven energie.

Vlaams onderzoeker Stien Stassen vertelt over de factoren vitaliteit (veel energie, mentale veerkracht en doorzettingsvermogen) en toewijding (betrokkenheid bij het werk, gevoel zinvol werk te doen, trots en enthousiasme). Vitaliteit staat lijnrecht tegenover emotionele uitputting, toewijding tegenover distantie en cynisme. Werk je hard maar ben je bevlogen en vitaal, dan sta je aan de goede kant. Werk je hard maar voel je uitputting, vermoeidheid en afkeer van je werk, dan sta je aan de verkeerde kant en heb je kans op klachten.

Wat te doen?
Loop niet te lang door met spanningsklachten en denk niet ‘dat overkomt mij niet’. Herkent u zichzelf in de typeringen van Gorter of ervaart u klachten? Wees u ervan bewust dat u dit niet alleen kan oplossen. Erkennen van het probleem en aankloppen bij de huisarts is een goede eerste stap. Zelfs als er geen spanningsklachten zijn, is het belangrijk te investeren in een gezonde psychische en mentale balans. Zie het als mentale fitness, wat eigenlijk net zo normaal zou moeten zijn als fitness in de sportschool.

Yoga, meditatie, Bodybalance en mindfulness zijn goede methodes om even stil te staan, tot rust te komen en te reflecteren. Bent u nog gelukkig in uw werk, is de balans goed, ervaart u nog passie en bevlogenheid? Of voelt u afstand tot uw werk, bent u verveeld of vermoeid?

Naast bovenstaande tips kan ook een haptonoom u helpen terug in contact te komen met uw gevoel. Zeker voor tandartsen waarbij het ratio hoogtij viert kan dit geen kwaad.

Bronnen: NT 12-2016, Gorter in Dentz, van Wijck 6-2016, www.psychischegezondheid.nl, Gorter, werkdruk en gezondheid bij tandartsen, 2000. Stassen et al, werkgerelateerde overbelastingsklachten bij Vlaamse tandartsen, BES 2008.

Door: Amber Denekamp, bedrijfsoefentherapeut en specialist in dentale ergonomie. www.aeflexdental.nl – amber@aeflex.nl Gezond, comfortabel en klachtenvrij werken.