Het ontbreken van elementen kan psychosociale, esthetische en functionele gevolgen hebben. De orthodontische behandeling bij patiënten met hypo- en oligodontie is complex en verdient een multidisciplinaire aanpak. Om voorspelbaar te kunnen werken, is het van belang voor iedere patiënt een individuele behandelstrategie te bepalen, dit werd tijdens het NVGPT-congres uitvoerig belicht. Bij de behandelstrategie wordt eerst orthodontisch, eventueel orthognathisch en vervolgens restauratief behandeld.

Hypodontie

Hypodontie is het missen van één of meer gebitselementen (excl. M3’s). Onderscheid wordt gemaakt tussen milde (1 of 2 missende elementen), matige (3-5 missende elementen) en ernstige (6 of meer missende elementen) hypodontie.

Hypodontie kan solitair voorkomen of onderdeel zijn van een syndroom. De populatie van mensen met ernstige hypodontie (ook oligodontie genoemd) kent een grote diversiteit, wat het onmogelijk maakt een vaste behandelstrategie voor mensen met oligodontie te ontwikkelen. Er zal per individu een behandelstrategie bepaald moeten worden. Hiervoor zal eerste een gedegen diagnostisch onderzoek uitgevoerd moeten worden.

Diagnose

Om tot een diagnose te komen, wordt gekeken naar:

• Macro esthetiek (de faciale proporties)
  Hierbij wordt gekeken naar de ontwikkelingsleeftijd, faciale esthetiek en faciale proporties, frontale beoordeling en profielanalyse.

• Mini esthetiek
  Beoordeling van de relatie van tanden en lippen (bij een sociale en een emotionele lach), positie frontelementen en ligging ten opzichte van de lippen, blootgestelde gingiva en elementen (frontaal aanzicht en op ¾), transversale dimensies van de dentitie, faciale middenlijn en dentale middenlijn.

• Micro esthetiek
  Beoordeling van hoogte en breedte van elementen, gingivale hoogten, vorm en contour; connectors en embrasures; opaciteit en chroma van elementen.

Uitingen die geassocieerd worden met hypodontie zijn:

• Microdontie
• Conische elementen
• Ectopische eruptie
• Persisterende melkelementen
  Deze dienen zo lang mogelijk behouden te blijven zodat bot behouden blijft. De melkelementen kunnen eventueel opgebouwd worden om occlusie te behouden en uitgroei van antagonisten tegen te gaan.

• Verminderde alveolaire botontwikkeling
• Vertraagde eruptie van blijvende elementen
• Afwijkende craniofaciale morfologie

Op jonge leeftijd

Bij hypodontie is het belangrijk al vroeg (rond de leeftijd van 6-7 jaar) een orthodontische diagnose te stellen en behandeling te starten. Hoewel het starten van de behandeling natuurlijk ook afhankelijk is van de ontwikkelingsleeftijd van het kind, de wens van de patiënt en functionele, esthetische en psychosociale problemen die ervaren worden.

De grootste uitdagingen van orthodontische behandeling bij mensen met oligodontie zijn:

• Grote edentate ruimtes
• Afwezigheid van de processus alveolaris
• Geen congruente middenlijn
• Lastige orthodontische verankering

Behandeling

Voor het opstellen van een juiste behandelstrategie wordt allereerst een diagnose gesteld. Hierna wordt gebruik gemaakt van ‘back-ward plannen’; waarbij eerst een set-up en een wax-up van het beoogde resultaat wordt gemaakt en daarna de apparatuur wordt geplaatst. In de behandelfase wordt de ruimte in de mond herverdeeld zodat hier op een later tijdstip implantologische of restauratieve behandelingen mogelijk zijn.

Het herverdeling van ruimte ten behoeve van implantologie wordt ‘implant side development’ genoemd. Om de gewenste ruimtes open te houden totdat het implantaat geplaatst kan worden, wordt gebruikt gemaakt van een retainer.

Naast het plaatsen van implantaten is het ook mogelijk elementen uit te laten bouwen of om te laten bouwen door de restauratief tandarts. Multidisciplinair overleg is hiervoor belangrijk omdat inclinatie en torque van elementen die in de toekomst restauratief behandeld worden mogelijk anders is dan wanneer je ervoor kiest om een element niet te behandelen.

Ook kan ervoor gekozen worden om orthodontisch te sluiten, Dit kan gedaan worden bij ruimtegebrek in de bovenkaak, een goed gebalanceerd profiel met normale inclinatie van de incisieven, cuspidaten en premolaren van verschillende grootte, dento-alveolaire protrusie, klasse II molaarocclusie zonder mandibulaire crowding/protrusie en bij klasse I occlusie met mandibulaire crowding vragend om extracties.

Multidisciplinaire samenwerking

Al met al kan gesteld worden dat multidisciplinaire samenwerking van het grootste belang is voor het bereiken van voorspelbare en goede behandelresultaten.

Krista  Janssen , studeerde Tandheelkunde aan ACTA (1991-1996) en volgde de specialistenopleiding tot Orthodontist aan het Universitair Medisch Centrum Groningen (2003-2007). Als tandarts werkte zij in verschillende tandheelkundige settingen,  met specifieke interesse in bijzondere tandheelkunde ( Stichting Bijter Rotterdam Rijnmond). Zij was docent en klinisch instructeur bij de opleiding Tandheelkunde (ACTA)  en werkte als tandarts zowel  in binnenland en buitenland . Sinds 2007 werkt zij als orthodontist en staflid bij de afdeling Orthodontie van het UMCG. Haar interessegebieden zijn de dentaal  gecompromitteerde patiënt, skelettale verankering, multidisciplinaire behandelingen,  behandelingen van eruptiestoornissen en de behandeling van patiënten met oligodontie, craniofaciale afwijkingen en syndromen.

Verslag door Annalous van Poppel, voor dental INFO, van de lezing van drs. K. Janssen tijdens het jaarcongres 2016 ‘Bijzondere tandheelkunde in uw praktijk’ van de NVGPT.