Interdentale reiniging met bijvoorbeeld een tandenstoker heeft een positieve invloed op de mondgezondheid, maar veel mensen doen dit niet dagelijks. Hoe zou je het gebruik van tandenstokers verder kunnen stimuleren? En is er met tandenstokers nog meer gezondheidswinst te boeken? Yvonne Buunk-Werkhoven, gepromoveerd psycholoog, onderzoeker en mondhygiënist, doet hier onderzoek naar, en heeft hiervoor een award ontvangen in Israël.

Promotie van tandenstokers

De afgelopen jaren heeft Yvonne Buunk-Werkhoven verschillende onderzoeken verricht naar de promotie van tandenstokers. De meest voorkomende mondziekten, zoals cariës en parodontale aandoeningen, kunnen voorkomen worden door zelf dagelijks het gebit te verzorgen. Dit betekent dagelijks tandenpoetsen en interdentaal reinigen, bijvoorbeeld met behulp van tandenstokers. Veel mensen voeren wel het tandenpoetsen uit, maar laten de interdentale reiniging achterwege. Hoe zou je deze mensen kunnen stimuleren hun gedrag op dit gebied te veranderen?
Yvonne Buunk-Werkhoven zocht uit of het aanbieden van tandenstokers in de publieke ruimte het gebruik ervan bevordert.

Tandenstokers in de horeca

Als eerste onderzocht ze in 2014 het aanbieden van tandenstokers in de horeca. In drie restaurants in Amsterdam werden professionele, individueel verpakte, houten tandenstokers aangeboden. Kwalitatief goede tandenstokers dus in plaats van de cocktailprikkertjes die nog wel eens in restaurants op tafel staan. De tandenstokers werden zowel actief (door het bedienend personeel) als passief (in bakjes op tafel en bij de toiletten) aangeboden. Bij het restaurant waar de tandenstokers actief én passief werden aangeboden, werden er in één dag tijd 295 door de gasten meegenomen. In de twee restaurants waar de tandenstokers alleen op tafel stonden, werden er respectievelijk 370 in vijf dagen en 150 in vier dagen tijd gepakt.
Conclusie van het onderzoek was dat het aantal meegenomen tandenstokers bewees dat de gasten de professionele tandenstokers op prijs stelden. Het lijkt er op dat het aanbieden van tandenstokers in de horeca interdentale zelfzorg bevordert.

Onderzoek op de markt

In 2015 werd een vergelijkbaar onderzoek gedaan in de Foodhallen: een foodcourt/markthal met een reeks eetkraampjes. Daar kregen 290 bezoekers een doosje tandenstokers met aminofluoride uitgereikt nadat zij een vragenlijst hadden ingevuld. 146 van hen kregen na drie weken per e-mail nogmaals een vragenlijst voorgelegd. Hieruit kwam naar voren dat het percentage mensen dat zei minstens een keer per dag een tandenstoker te gebruiken was toegenomen van 15,2 naar 28,9% nadat zij het doosje tandenstokers hadden gekregen.

Vervolgonderzoek bij sportschool

Een recent vervolgonderzoek (2016/2017) is in samenwerking met de kliniek voor mondhygiëne Oral-Vision opgezet. Daarbij werden in de horecagelegenheid binnen de sportschool Medico Vision in Amsterdam tandenstokers neergezet. Daarnaast kregen de bezoekers een vragenlijst voorgelegd. Veertig bezoekers (voornamelijk middelbaar en hoger opgeleide mannen met een gemiddelde leeftijd van 37,5 jaar met een spreiding van 15,2 jaar en variërend tussen de 15 en 71 jaar) hebben de vragenlijst ingevuld.

Resultaten vragenlijst

Uit de resultaten blijkt dat ruim een kwart, 27,5% van de deelnemers nooit bij een mondhygiënist is geweest. 27,5% gaat een keer per jaar, 40% twee keer en twee deelnemers drie keer of meer. De deelnemers gaven hun mondgezondheid gemiddeld een 8 als cijfer.
Significant meer mannen dan vrouwen gaven aan tandenstokers te gebruiken. Een verklaring zou kunnen zijn dat mannen zich minder ‘schamen’ om met een tandenstoker in de mond rond te lopen of dat ze het juist ‘stoer’ vinden. Tandenstokers worden door 52,5% van de deelnemers ‘niet elke dag’ gebruikt, door 25% een keer per dag en door 12,5% twee keer of meer. 10% van de deelnemers gebruikt nooit tandenstokers.
30% geeft aan nooit andere hulpmiddelen zoals flossdraad, ragers en mondspoelmiddelen te gebruiken. 40% doet dit ‘niet elke dag’, 27% een keer per dag en 2,5% twee of meer keer per dag.

De deelnemers vonden het gebruik van een tandenstoker (na het eten) belangrijk voor hun mondhygiëne en/of een fris gevoel: 60% en 30% waren het hiermee respectievelijk eens tot geheel mee eens. Ook het aanbod van tandenstokers in de horeca werd als ‘belangrijk’ (52,5%) en ‘heel belangrijk’ (15%) bevonden. 25% van de deelnemers vond het onbelangrijk en 7,5% heel onbelangrijk.

Pick a T

Met al deze onderzoeken is een basis gelegd voor de publiekscampagne ‘Pick a T’, waarbij mensen worden aangespoord om dagelijks tandenstokers te gebruiken. Het moet gewoon worden om tandenstokers ook in een andere setting dan thuis en in de mondzorgpraktijk te gebruiken.
In het verre verleden (19e eeuw) was het kauwen op tandenstokers in het openbaar een poosje in de mode in de rijkere kringen. Het kauwen op een tandenstoker was toen een teken van tevredenheid en zorgeloosheid. Nu zou het een positief imago kunnen geven aan het je bewust zijn van een goede mondgezondheid en, net zoals bijvoorbeeld sporten, kunnen bijdragen aan een gezonde leefstijl.

Tandenstoker als vervanger van sigaret

Die gezonde leefstijl zou nog verder bevorderd kunnen worden als de tandenstoker gebruikt zou worden als een soort vervanger van de sigaret. Uit onderzoek van Eline Meijer blijkt dat rokers de meeste kans hebben om blijvend met roken te stoppen als zij zichzelf als ‘niet-roker’ kunnen zien. Mensen gedragen zich namelijk het liefst op een manier die past bij hun identiteit. De roker moet dus een ander zelfbeeld krijgen als niet-roker. Als bij de nieuwe identiteit van de gestopte roker een gezonde leefstijl belangrijk is, kan de tandenstoker ten dele de sigaret vervangen en als subsitutie van het rookgedrag fungeren.

Het advies van een zorgverlener is vaak een belangrijke reden om met roken (proberen) te stoppen. Als dat advies van een mondzorgprofessional komt, kan deze ook gelijk het gebruik van tandenstokers als ‘sigaretvervangers’ aanmoedigen. Het gaat dan vooral om het gedrag in de zin van de beweging van ‘iets naar de mond brengen en van de mond afhalen’

Conclusie

Het publiekelijk aanbieden van tandenstokers kan mensen stimuleren deze ook daadwerkelijk te gebruiken. Als de bewustwording van het belang van interdentale reiniging vergroot wordt, zal dit normaler worden om te doen, ook in een andere setting dan thuis. Het gebruik van tandenstokers kan een betere mondgezondheid bevorderen en zo bijdragen aan een gezondere leefstijl.

Door: Yvette in ’t Veld

Bronnen:
Juniper publishers
Universiteit Leiden