Promotieonderzoek: Virtual Reality effectief bij tandartsangst

De heer K. Raghav promoveerde op het proefschrift: ‘Evaluation of the effectiveness of Virtual Reality Exposure Therapy VRET in the management of anxiety about dental treatment’. Promotor is prof. dr. A. de Jongh. Copromotor is dr. A.J. van Wijk.

Virtual Reality Exposure Therapy

Cognitieve gedragstherapie, in de vorm van exposure in vivo, wordt beschouwd als de gouden standaard wat betreft de behandeling van fobische angst voor de tandheelkundige behandeling. Exposure in vivo kent echter ook beperkingen, zoals een beperkte beschikbaarheid van professionele hulpverlening op het terrein van angstbehandelingen voor de tandheelkundige setting, en een relatief hoge uitval- en terugval bij patiënten die zo’n therapie ondergaan. Sinds enkele jaren is Virtual Reality Exposure Therapy (VRET) populair voor de behandeling van verschillende typen fobieën. Dit proefschrift bevat een reeks studies die de effectiviteit van VRET voor fobische angst voor de tandheelkundige behandeling hebben onderzocht.

Systematic review

In het kader van het promotietraject werd allereerst een systematic review uitgevoerd om de effectiviteit van op technologie gebaseerde inter- venties, waaronder VRET, voor de behandeling van angst voor de tandheelkundige behandeling vast te stellen. De resultaten van deze review lieten zien dat op technologie gebaseerde interventies effectief zijn, maar ook dat gedegen onderzoek naar VRET-technologie voor de behandeling van fobische angst voor de tandheelkundige behandeling ontbreekt. Deze review vormde de basis voor verder onderzoek naar de effectiviteit van VRET ten aanzien van de behandeling van angsten en fobieën op tandheelkundig gebied met een reeks studies, waaronder gevalsbeschrijvingen, een haalbaarheidsstudie en een gerandomiseerde, gecontroleerde effectstudie (RCT). Na het uitvoeren van de systematic review werden twee zogenoemde case studies uitgevoerd waarmee het belang van VRET voor tandheelkundige fobieën werd onderzocht. In het eerste onderzoek  ondergingen twee volwassen patiënten met een tandheelkundige fobie een enkele VRET-sessie. In de tweede studie onderging een volwassen patiënt met een ernstige tandheelkundige fobie meerdere VRET-sessies en een kind met een tandheelkundige fobie één enkele VRET-sessie.

De resultaten van deze gevalsbeschrijvingen gaven aan dat VRET tandheelkundige angst en vermijding kan verminderen

Na zes maanden follow-up hadden de patiënten geen tandheelkundige fobie meer en waren ze in staat reguliere tandheelkundige zorg te ondergaan.

Haalbaarheidsstudie

Vervolgens werd een haalbaarheidsstudie uitgevoerd om de veiligheid en werkzaamheid van VRET ten aanzien van tandheelkundige fobieën te bepalen. Dit gebeurde met behulp van een gecontroleerd onderzoeksdesign. Tien patiënten met de diagnose tandheelkundige fobie werden willekeurig toegewezen aan VRET, dan wel een controleconditie bestaande uit een brochure met psycho-educatie gericht op angst voor de tandheelkundige behandeling. Alle deelnemers werden nauwlettend gemonitord waarbij de ernst van hun angst elke week, gedurende 14 weken en na zes maanden follow-up, werd geregistreerd. Na de interventie werden er geen bijwerkingen of verergering van symptomen in test- en controlegroepen gevonden. Na zes maanden follow-up bleek er sprake te zijn van een significante afname in angstscores en vermijdingsgedrag in de VRET-groep en significant meer in vergelijking met de controleconditie. Ook had de meerderheid van de VRET-patiënten (vier op de vijf) geen tandheelkundige fobie en ondergingen ze regelmatig een tandheelkundige behandeling.

Randomised Controlled Trial

Toen werd vastgesteld dat het gebruik van VRET voor de behandeling van tandheelkundige fobie haalbaar was, werd een Randomised Controlled Trial (RCT) uitgevoerd waarmee de werkzaamheid van VRET werd vergeleken met de eerder genoemde brochure met psycho-educatie over angst voor de tandheelkundige behandeling. Vóór de uitvoering van de RCT werd een gedetailleerd protocol gepubliceerd. Daarin wordt beschreven dat dertig patiënten met de diagnose fobie voor de tandheelkundige behandeling willekeurig werden toegewezen aan VRET dan wel de controlegroep die de brochure had gelezen. De VRET-patiënten vertoonden een significante vermindering van angst en vermijdingstendenties in vergelijking met de controlegroep. Ze ervoeren ook een consistent sterkere aanwezigheid (‘presence’) en een sterker gevoel van realisme tijdens de therapie. Ook voldeden significant meer VRET-patiënten ‒ in vergelijking met de contro- legroep ‒ na afloop van hun behandeling niet meer aan de diagnostische criteria van een tandheelkundige fobie (85% versus 17%), en ondergingen ze 6 maanden na afloop van hun behandeling significant vaker een reguliere tandheelkundige behandeling (77% versus 50%).

VRET is een effectieve behandeling voor mensen met een fobische angst voor tandheelkundige behandeling

Geconcludeerd kan worden dat over het algemeen de bevindingen van alle gepubliceerde onderzoeken in dit proefschrift op convergerende wijze steun bieden aan de notie  dat  VRET een  effectieve  behandeling  is  voor  mensen  met  een  fobische angst voor de tandheelkundige behandeling, en dat deze methode in de reguliere tandartspraktijk kan worden gebruikt. Op die manier effenen de resultaten van dit proefschrift de weg naar verder onderzoek naar VRET-toepassingen bij personen met specifieke zorgbehoeften, zoals diegenen die last hebben van een fobische angst voor de tandheelkundige behandeling, en naar de mogelijkheid van zelfhulp met VRET, bijvoorbeeld in het geval het lastig is een therapeut face-to-face te raadplegen.

Bron:
Proefschrift van de heer K. Raghav: ‘Evaluation of the effectiveness of Virtual Reality Exposure Therapy VRET in the management of anxiety about dental treatment’. Promotor is prof. dr. A. de Jongh. Copromotor is dr. A.J. van Wijk.