Microplastics in de mondzorg: een sluipende aanwezigheid

Het is nauwelijks zichtbaar en toch overal aanwezig: microplastics. Deze minuscuul kleine plasticdeeltjes, kleiner dan vijf millimeter, worden tegenwoordig in vrijwel elk deel van ons leven teruggevonden. Van voedsel en drinkwater tot de lucht die we inademen en ook in de tandartspraktijk.

Van composiet tot afzuigslang

Wie in de stoel van de tandarts ligt, denkt bij kunststof vooral aan vullingen of kronen. Maar de mondzorg draait op een hele reeks materialen die grotendeels uit plastic bestaan: afdrukmaterialen, composieten, handschoenen, sterilisatiezakjes en zelfs de afzuigsystemen. Bij polijsten, boren of slijpen komen hiervan microplastics vrij, die via het afvalwater of de lucht uiteindelijk in het milieu en zelfs in ons eigen lichaam terechtkomen.

Dental Tribune International berichtte hier onlangs over en baseerde zich daarbij onder meer op een analyse van The Atlantic waarbij een zorgwekkend beeld werd geschetst: tijdens routinematige handelingen in de praktijk komen deeltjes vrij die zó klein zijn dat ze aan afzuiging of filters kunnen ontsnappen. Bovendien verouderen kunststoffen door intensief gebruik, waardoor ze sneller fragmenteren. Het is dus niet alleen de patiënt die in aanraking kan komen met deze microdeeltjes, ook het behandelteam ademt ze mogelijk in.

Gezondheidseffecten nog grotendeels onbekend

Wat deze blootstelling precies betekent voor onze gezondheid, is nog onduidelijk. Wel tonen laboratoriumstudies aan dat microplastics ontstekingsreacties en cellulaire stress kunnen veroorzaken. En steeds vaker worden ze in menselijk bloed en organen aangetroffen. Of en in welke mate dit een risico vormt voor de patiënt in de stoel of de tandarts die dag in, dag uit met deze materialen werkt, moet nog beter worden onderzocht (Schlanger, 2025).

Niet alleen in de praktijk, ook thuis

Het probleem beperkt zich niet tot de behandelkamer. Ook in de badkamer van de consument zijn microplastics te vinden, bijvoorbeeld in tandpasta. Onderzoek van de Keuringsdienst van Waarde liet zien dat meer dan de helft van de tandpasta’s in Nederland bewust toegevoegde microplastics bevat. Deze deeltjes zorgen voor een gladde textuur of een schurend effect, maar verdwijnen na het poetsen linea recta in het riool. De Europese Commissie heeft inmiddels besloten om het gebruik van microplastics in cosmetica te verbieden, maar de overgangstermijnen zijn lang: sommige producten krijgen nog tot twaalf jaar de tijd.

Een uitdaging voor de sector

De vraag is dus: hoe gaan we als mondzorgsector hiermee om? Bewustwording is de eerste stap. Van daaruit kan worden gekeken naar alternatieve materialen, betere afvalwaterfiltratie of duurzamere inkoop. Zoals The Atlantic benadrukte: microplastics zijn misschien klein, maar de impact is groot. Alleen door nu te handelen, kunnen we voorkomen dat dit probleem onzichtbaar verder groeit.

Samen in gesprek

De Koninklijke Nederlandse Maatschappij tot bevordering der Tandheelkunde (KNMT) organiseert daarom op 6 november de conferentie “Duurzame inkoop in de mondzorg”. Hier wordt niet alleen gekeken naar microplastics, maar breder naar manieren om de mondzorg duurzamer en toekomstbestendiger te maken. Een kans om als professional bij te dragen aan oplossingen die het verschil kunnen maken.

Meer informatie: KNMT – Praat jij mee over duurzame inkoop in de mondzorg? Kom naar onze conferentie