Sinds de start van het experiment geregistreerd mondhygiënist zijn er geregistreerd-mondhygiënisten. Er zijn nu twee officiële titels met onderscheid wel/geen KRM-registratie. Ook zijn er mondhygiënisten met specialisaties. Hoe logisch en overzichtelijk is het inmense aantal beroepsaanduidingen voor het grote publiek en patiënten? Zien zij in het mondzorggebied door de bomen het bos nog wel?

In de zomer van 1989 ontving het cohort 1987- 1989, waarin ik participeerde, het bewijs van bevoegdheid van mondhygiënist aan de Akademie voor Mondhygiëne te Utrecht. Voor zover mij bekend, was dit een eenmalige naam van de opleiding tot mondhygiënist in Nederland. Sinds 2002 heeft de 4-jarige opleiding Mondzorgkunde een HBO-status met daaraan gekoppeld een titel Bachelor of Science. Een aantal jaren geleden was de titel nog Bachelor of Health. In de afgelopen 30 jaar hebben vele naamsaanduidingen de revue gepasseerd en zijn er in het brede mondzorgveld evenveel namen bijgekomen. Van ‘mondzorgkundige’ toen de opleidingsnaam veranderde tot ‘mondzorgcoach’ in een project, waarbij het onderscheid in opleidingsniveau van de voorlichter varieert. De coaches zijn namelijk tandartsen, mondhygiënisten en assistenten. De laatste subgroep kan op haar beurt verschillen in de namen ‘tandarts- en preventie-assistent’ of ‘preventieconsulent en –specialist’ met een verscheidenheid in opleiding- en cursusduur.

Mondzorgcoach en mondhygiënist in België

Momenteel kunnen in het buurland België ervaringsdeskundigen, professionals of vrijwilligers uit een welzijns- of gezondheidsorganisatie een 2-daagse, kosteloze opleiding ‘mondzorgcoach’ volgen. En de mondhygiënisten, die een relatief nieuwe gezondheidsberoep in België vormen, verwerven na 3-jaar een titel Bachelor Mondzorg. Al deze mondzorgverleners kunnen de tandartsen en artsen bijstaan in het bevorderen van de mondgezondheid van de Belgische bevolking. Echter, zou een – net over de grens – opgeleide mondhygiënist in Nederland willen werken, dan is het wel mogelijk om de overeenkomstige mondzorg werkzaamheden, al dan niet in loondienst uit te voeren, maar deze professional mag zich in géén geval mondhygiënist noemen. Dat komt omdat in Nederland de titel ‘mondhygiënist’ een wettelijk beschermde titel is. Enkel diegenen die een HBO diploma ‘mondhygiënist’ bezitten, mogen deze titel voeren.

Titels voor mondhygiënisten

Tandartsen verkrijgen hun titel na voltooiing van een 6-jarige universitaire studie. Beide beroepen zijn geregeld in de Wet op de Beroepen in de Individuele Gezondheidszorg (Wet BIG). Deze wet beschrijft niet alleen het deskundigheidsgebied en de opleidingseisen, het bevordert en bewaakt ook de kwaliteit van de beroepsuitoefening. Bovendien beschermt deze wet tegen ondeskundig en onzorgvuldig handelen.

Sinds 1 juli 2020 zijn er naast de huidige 2-, 3- of 4- jarig opgeleide mondhygiënisten, ook geregistreerd-mondhygiënisten. Deze ‘nieuwe’ subgroep wordt zo geduid, omdat zij geregistreerd zijn in het BIG-register. Een tijdelijke registratie weliswaar, vanwege het experiment ‘zelfstandige bevoegdheid mondhygiënist’. Er zijn nu twee officiële titels. Maar hierbij is nog een onderverdeling in registratie-aanduidingen. Er wordt onderscheid gemaakt tussen de groep geregistreerd-mondhygiënisten met of geen registratie in het KwaliteitsRegister Mondhygiënisten (KRM). Vervolgens is er natuurlijk de ‘oude’ groep mondhygiënsten met eveneens wel of geen KRM-registratie. Dit zijn dan wel weer andere mondhygienisten, voornamelijk 2- of 3-jarig opgeleid. Daarnaast bestaan er mondhygiënist-kindertandverzorgenden, mondhygiënisten-geriatrie of mondhygiënisten met de upgrading tot Bachelor of Health. En deze mondhygiënisten kunnen in eenzelfde volgorde ook wel of geen registratie in het KRM hebben.

Volgens het beroepsverenigingsbestuur en vooral de deelnemende leden is de reeds aangevangen experimenteerfase “een logische ontwikkeling in de professionalisering van het beroep en een belangrijke impuls voor taakherschikking en preventie binnen de mondzorg.” Zelf vraag ik me af – op basis van inmiddels 35 jarenlange ervaringen, beginnend als tandartsassistente tot praktiserend mondhygiënist-psycholoog, als hogeschoolhoofddocent werkend binnen het gezamenlijk onderwijs THK-MZK en uiteindelijk doctor zijnde in de Gedrags- en Maatschappij Wetenschappen – of het er allemaal duidelijker op is geworden. Maar vooral rijst bij mij de vraag in welke mate dit experiment bijdraagt aan een optimale verdeling van zorgtaken, effectiviteit en efficiëntie binnen de mondzorg en of het daadwerkelijk een boost geeft aan preventie. Ondertussen heb ik geleerd dat de wetenschappelijke molens langzaam draaien. Dus de tijd zal leren hoe Evidence Based Practice en Practice Based Evidence zich tot elkaar zullen verhouden. Echter, een zinnenprikkelende en belangrijke vraag – de hamvraag – blijft: Hoe logisch en overzichtelijk is het inmense aantal beroepsaanduidingen voor grote publiek en de patienten? En zien zij in het mondzorggebied door de bomen het bos nog wel…

Wie doet wat in de mondzorg?

Metaforisch en spreekwoordelijk bestaan er ‘stambomen’ en ‘beslisbomen’ in het woud, maar afhankelijk van de soort en de omgeving kunnen de bomen variëren. Vanoudsher zijn er in de mondzorg kaakchirurgen en orthodontisten (specialisten), tandartsen, mondhygiënisten, assistenten en tandtechnici en -prothetici.

Binnen de beroepsgroep tandartsen ontstond een onderverdeling in tandartsen, die zich meer toelegden op bepaalde expertises. Zo zijn er bijvoorbeeld parodontologen, implantologen, endodontologen, gnathologen, cariologen, pedodontologen, tandarsen die zich richten op de orthodontie, conserverende tandheelkunde, of op de esthetisch/cosmetische tandheelkunde. En ook tandartsen die zich focussen op de gerodontologie en forensische tandheelkunde. Bovendien bestaan er combinaties van beroepen, waarvan tandarts-jurist of tandarts-psycholoog enkele voorbeelden zijn.

Die combinatie van beroepen zijn er ook onder mondhygiënisten, onder andere, mondhygiënist-klinisch epidemioloog of mondhygiënist-gezondheidswetenschapper. Zelf ben ik door het Nederlands Instituut van Psychologen eens als zogenaamde ‘mondzorgpsycholoog’ geduid, daar ik als gedragswetenschapper op sociaal psychologische en gezondheidsgedragsaspecten in de mondzorg ben gepromoveerd. Dus in plaats van “What’s in the name?” kan volgens mij in deze context beter gesproken worden van “It’s all in the name.”
Tot slot, vanuit mijn ‘expert opinion’, lijkt het op de werkvloer voor de tandartsen, mondhygiënisten en alle andere beroepsbeoefenaren in de mondgezondheidszorg wel redelijk helder. En zoals binnen het kader van ‘terminologie’ en ‘vakjargon’ verwacht mag worden dat professionals de hedendaagse gehanteerde naamsaanduidingen weten te plaatsen, en dus weten wie wat doet in de mond, zou dit voor het grote publiek evenzeer moeten gelden. Zij hebben immers het recht om te weten wie zij voor hun mondgezondheid kunnen bezoeken, naar wie zij in de mondzorg worden doorverwezen of door wie zij worden geadviseerd, voorgelicht en/of behandeld en tenslotte bij wie zij voor mogelijke klachten en nazorg terecht kunnen.

Door:
Dr. Yvonne Buunk-Werkhoven, onderzoeker, gepromoveerd sociaal psycholoog en mondhygiënist.

Ouders die kiezen voor fluoridevrije mondverzorgingsproducten voor hun kinderen doen dit uit angst voor het ontstaan van gezondheidsproblemen. Hun keuze kan niet wetenschappelijk onderbouwd worden en is vooral gebaseerd op informatie van het internet en sociale mediakanalen. Dit blijkt uit kwantitatief, kleinschalig onderzoek door studenten Mondzorg van Hogeschool Utrecht.

Onderzoeksmethode

Voor het huidige onderzoek is er gebruik gemaakt van een beschrijvend kwalitatief onderzoekdesign. De onderzoekspopulatie voor dit onderzoek bestond uit ouders die fluoridevrije mondverzorgingsproducten gebruikten.  Het onderzoek is uitgevoerd middels een selecte, doelgerichte steekproef die gecombineerd is met de sneeuwbalmethode. Het onderzoek bestond uit een deelname van zes participanten. De dataverzameling werd uitgevoerd middels semigestructureerde interviews die telefonisch werden afgenomen. Hierbij werd er gebruik gemaakt van een interviewdraaiboek. De interviews werden volledig en letterlijk getranscribeerd. De data-analyse is door de twee onderzoekers uitgevoerd, waarbij het open en axiaal coderen onafhankelijk van elkaar is gedaan. Na het grondig doorlopen van de twee fasen zijn de onderzoekers vóór het selectief coderen bijeengekomen om de coderingen naast elkaar te leggen. De onderzoekers hebben de resultaten handmatig gedoceerd waarna zij tot een consensus kwamen voor de conclusie.  Tot slot is er consensus bereikt door de onderzoekers voor de totstandkoming van de resultaten en conclusie.

Klik hier voor vergrote versie

Resultaten

Participanten zijn overwegend goed op de hoogte van de positieve effecten van fluoride op het gebit. Echter wogen de negatieve effecten van fluoride voor hen zwaarder. Angst voor het ontwikkelen van gezondheidsproblemen, zoals alzheimer, angst voor vergiftiging van het lichaam, aantasting van de hersenen, het immuunsysteem en het zenuwsysteem waren voor de participanten de belangrijkste redenen om te kiezen voor fluoridevrije mondverzorgingsproducten. Belangrijkste informatiebronnen voor participanten hierover waren met name de eigen omgeving, websites en sociale mediakanalen zoals Facebook. Als alternatieve keuze om het cariësrisico te verlagen, werden zelfzorg en het reduceren van suikerinname genoemd. Mondzorgprofessionals waren bij meer dan de helft van de participanten niet op de hoogte van hun keuze voor fluoridevrije mondverzorgingsproducten. Bij de overige participanten benadrukte de mondzorgprofessional kort de positieve effecten van fluoride.

Conclusie

De resultaten laten zien dat niet-fluoride gebruikers angst hebben voor het ontstaan van gezondheidsproblemen bij een overmaat aan fluoride. Hun informatie kon niet wetenschappelijk onderbouwd worden en was vooral afkomstig van het internet en sociale mediakanalen. Niet-fluoride gebruikers nemen onvoldoende maatregelen om het risico op ontwikkeling van cariës te beperken. Tot slot is het niet bekend of er vanuit de mondzorgprofessionals wel of geen begrip was voor de keuze van de niet-fluoride gebruikers, omdat de mondzorgprofessional hiervan niet bij alle participanten op de hoogte waren.

Poster ontwikkeld door:
Arzu Celik en Nurcan Özkurt-Turkmen, studenten mondzorgkunde, Hogeschool Utrecht

Bekijk ook andere posters ontwikkeld door studenten Mondzorgkunde

Deze posters werden beoordeeld met een cijfer 7 of hoger en zijn een selectie uit de gemaakte posters die interessant zijn voor werkzame mondhygiënisten.

Nederlandse vrijwilligers helpen sinds 2008 met de stichting Bocas Sanas Hollanda Maimón de mondgezondheid te verbeteren van schooljeugd in de Dominicaanse Republiek. Een artikel over dit project werd onlangs geplaatst in de wetenschappelijke uitgave van Biomedical.

Het artikel beschrijft verscheidene observaties en dataregistratie van het twee weken durende programma voor mondgezondheid en hygiëne van de Stichting Bocas Sanas Holanda-Maimón (BSHM) op scholen in de Dominicaanse Republiek. In februari 2020 werden 225 basisschoolkinderen rondom Puerto Plata – een stad in een arme regio – gescreend en behandeld door het BSHM 2020-team. Bovendien kregen alle kinderen van de bezochte scholen, evenals de leerkrachten, voorlichting over mondgezondheid. Indien nodig werden sommigen behandeld.

Interventie op maat

Uit de observaties kwam naar voren dat de voorlichting en het tandenpoetsen op de scholen niet alleen gewaardeerd werden, maar dat het ook impact had en effectief was. Dit evaluatierapport illustreert dat het belangrijk is dat interventies, die gericht zijn op mondgezondheidsbevordering en preventie van mondziekten, voor elke schoolcontext op maat moeten worden ontworpen. Afstemming met de leerkrachten en schoolomstandigheden zijn bepalend in het wel of niet slagen van het programma. Duidelijk werd dat interprofessionele ondersteuning nodig en voorwaardelijk was, om een ​​optimale werkalliantie voor deze mondgezondheidsinterventie te ontwikkelen tussen de leerkrachten en de BSHM-vrijwilligers.

Vervolg

Op basis van deze observaties en interpretaties zal de huidige aanpak van BSHM specifiek worden afgestemd en aangepast, vooral met betrekking tot het verwijzen voor verdere curatieve tandheelkundige zorg van de kinderen en hun ouders naar de klinieken CEPREDIMA in Maimón, naar de NGO Stichting Clinicas Odotologicas Sonrisas of idealiter, naar het Centro Sanitario, een overheidsinstelling die medische en tandheelkundige zorg verleent en waar gespecialiseerde kindertandartsen werken.

Onderzoeker Yvonne Buunk-Werkhoven: “BSHM wil vanaf nu meer inzetten op samenwerking met instanties op lokaal niveau. Echter, de coronacrisis zal natuurlijk ook een ander licht schijnen op hoe nu verder in het algemeen. BSHM heeft veel materialen, die normalitair door de stichting worden gebruikt, gedoneerd aan de clinics, het bejaardenhuis en enkele scholen in en rond Puerto Plata.”

Bron:

Self-Perceived Behavior and Process Evaluation of Bocas Sanas Holanda-Maimón (BSHM, 2020): From the Past to the Future. Burrekers SY, Doorman-Vasquez MC, Faes-Siebgens MJCM, Pascual RA, Buunk-Werkhoven YAB.
Biomed J Sci & Tech Res 26(5)-2020. BJSTR. MS.ID.004422

Lees ook:
Nederlandse vrijwilligers helpen mondzorg schoolkinderen in Dominicaanse Republiek

Mondgezondheid bij schooljeugd in Dominicaanse Republiek beter door Nederlands preventieprogramma

Het doel van de Journal Club HU is om op informele wijze en in een veilige omgeving bijdragen aan de deskundigheidsbevordering en professionalisering van mondhygiënisten in Nederland.

Onderwerp: Onderzoek binnen het werkveld van de mondhygiënist

Spreker: Rianne Muhlenbaumer, docent Mondzorgkunde HU

Deel 1 van de presentatie

Onderzoek naar de rol van alfa-amylase in speeksel het bij het ontstaan van overgewicht

Overgewicht neemt in Nederland sterk toe en heeft gevolgen voor zowel individu als samenleving.
Het ontstaan van overgewicht hangt mede samen met specifieke biologische factoren. Mogelijk is het enzym alfa-amylase in speeksel een dergelijke factor. Er wordt verondersteld dat een hoge activiteit van dit enzym resulteert in een hogere afbraak van resistent zetmeel, een slecht verteerbaar type koolhydraat waarvan wordt aangenomen dat het grotendeels onverteerd het lichaam via de ontlasting verlaat.
Een hogere afbraak van deze koolhydraatbron impliceert een toename van de calorie-inname en kan op termijn resulteren in overgewicht, grotere vetmassa en hoger BMI. Concreet betekent dit dat bij gelijke inname van koolhydraten, mensen met een hoge alfa-amylase activiteit meer calorieën binnenkrijgen ten opzichte van mensen met een lage activiteit en daardoor een verhoogd risico hebben op het ontwikkelen van overgewicht.

In een pilotstudie onderzochten Rianne Muhlenbaumer en Eveline Kruse bij 50 gezonde volwassenen (18-30 jaar) de enzymactiviteit van alfa-amylase in speeksel in relatie tot de lichaamssamenstelling (gewicht, BMI en vetmassa), de leeftijd en het geslacht.

Het doel van deze studie was inzicht verkrijgen in de persoonsafhankelijke variatie in activiteit van het enzym alfa-amylase in speeksel, het identificeren van variabelen die van invloed zijn op de enzym activiteit en het onderzoeken van de correlaties tussen enzymactiviteit en de lichaamssamenstelling.

Deel 2 van de presentatie

Onderzoek door en voor mondhygiënisten

In deel 2 zal Rianne haar ervaringen met betrekking tot het opzetten, uitvoeren en beschrijven van deze studie plaatsen in een breder kader. Waar is Rianne bij dit onderzoek tegenaan gelopen? Wat zou ze met de kennis van nu anders doen? Wat is de toegevoegde waarde van het zelf opzetten en uitvoeren van onderzoek door en voor mondhygiënisten? Over welke competenties en vaardigheden moet je beschikken om zelfstandig onderzoek uit te kunnen voeren? Wat is het belang van toegepast onderzoek? Wat is de rol van hogescholen bij toegepast onderzoek?

Organisatie Journal Club
Voorzitter: Timea Parhonyi MSc
Gespreksleider: dr. Liesbeth Haverkort

Hebben we je kunnen enthousiasmeren? Wil jij meer leren over onderzoek binnen mondzorgkunde? Meld je dan aan door een mail te sturen naar: liesbeth.haverkort@hu.nl

Als vergaderen door de coronamaatregelen nog niet mogelijk is op de Hogeschool: Online via Teams. U ontvangt een link waarmee u kunt inloggen.

Onderzoek van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) wijst uit dat 72 procent van de Nederlandse volwassenen content is over hun mondgezondheid.

De nieuwe cijfers van de Gezondheidsenquête van het CBS over 2019 zijn binnen. Uit het grootschalige onderzoek kunnen we onder andere leren dat Nederlanders hun mondgezondheid in de regel als goed ervaren. Maar liefst 72 procent van de respondenten liet weten tevreden te zijn met hun dentale gezondheid. Een opvallend gegeven is dat volwassenen die hun mondgezondheid als goed beoordelen vaker naar de tandarts gaan dan zij die hun gezondheid als minder goed zien. Respectievelijk brengt 82 en 74 procent van de ondervraagden een jaarlijks bezoek aan de tandarts.

Mensen met een minder goede mondgezondheid gaan echter wel vaker per jaar naar de tandarts (5 keer) dan volwassenen met een minder goede mondgezondheid (ruim 3 keer). Het bezoek aan de mondhygiënist en orthodontist is dan weer nagenoeg gelijk onder alle ondervraagden.

Bekijk een grotere versie

Mogelijk verband mondgezondheid en lichamelijke aandoeningen

Uit de nieuwe cijfers van het CBS blijkt nogmaals dat er een mogelijke correlatie is tussen een goede mondgezondheid en algemene lichamelijke gezondheid. Zo geven volwassenen met een minder goede mondgezondheid vaker aan langdurige aandoeningen te hebben (46 procent) dan volwassenen met een adequate mondgezondheid (32 procent). Uit de enquêteresultaten blijkt dat o.a. diabetes, hartinfarcten, beroertes, gewrichtsontstekingen en nieraandoeningen vaker voorkomen onder respondenten met een minder goede mondgezondheid. Bovendien heeft de mondgezondheid ook een grote invloed op de manier waarop de respondenten hun eigen gezondheid ervaren. Van de ondervraagden met een goede mondgezondheid ervaart 81 procent hun gezondheid als goed, een groot verschil met de 60 procent onder mensen met een minder goede mondgezondheid.

De resultaten van het onderzoek zijn interessant, maar niet heilig. Uit deze kwantitatieve resultaten is het lastig conclusies te trekken. Zeker causale verbanden kunnen hier niet mee worden aangetoond. Het CBS geeft zelf ook aan dat er nog te veel onduidelijkheid bestaat over de oorzaken en gevolgen van deze resultaten.

Bron:
CBS

Kenniscentrum Suiker & Voeding samen met em. prof. dr. Cor van Loveren, voorzitter van het Ivoren Kruis Adviescollege, een position paper gemaakt over de rol van suiker bij mondgezondheid. Hierin wordt antwoord gegeven op vragen over het ontstaan van tandcariës en tanderosie en welke rol voeding – in het bijzonder suikers – hierbij spelen. Ook wordt informatie gegeven over de richtlijnen van het Ivoren Kruis met betrekking tot het voorkomen van tandcariës en tanderosie.

Bekijk het position paper 

Bron:
Ivoren Kruis

Vanaf het moment dat kinderen tanden krijgen is het belangrijk om ze goed te verzorgen. Speciale soorten tandpasta’s kunnen hierbij helpen. Het Duitse consumententijdschrift Öko-Test heeft kindertandpasta voor melktanden en juniortandpasta voor de jaren na de eerste tandwisseling getest.

Test op fluoride, informatie en verontreiniging

Is elke tandpasta even goed voor de kindertanden? Volgens de onderzoekers van het tijdschrift niet. Ze legden tijdens hun test de nadruk op het fluoridegehalte omdat dit als de belangrijkste remedie voor tandbederf wordt beschouwd. Er mocht ook weer niet te veel fluoride in kindertandpasta zitten om fluorose te voorkomen.
Daarnaast werd veel waarde gehecht aan de informatie die op de verpakking stond. Zo moest er correcte informatie over dosering en toepassing op te vinden zijn. Daarnaast is het natuurlijk belangrijk dat er geen verontreinigende stoffen als zware metalen en slijmvliesirriterende schuimmiddelen in het product zitten.
In totaal zijn 65 producten getest. Hiervan werden er 38 beoordeeld met “goed” of “zeer goed”. Een op de vijf tandpasta’s kwam echter “onvoldoende” of “slecht” uit de test. Hiervan zijn er 11 voor melktanden en 2 voor kinderen.

De informatievoorziening op de verpakking moet beter

De grootste oorzaak voor onvoldoendes is de informatievoorziening op de verpakking van melktandenproducten. Volgens Öko-Test moeten fabrikanten consumenten erop wijzen dat kinderen op een andere manier fluoride moeten gebruiken wanneer het niet in de tandpasta zit. Fluoridetandpasta’s moeten juist waarschuwen dat kinderen geen extra fluoride binnenkrijgen.

Niet alle merken zijn in Nederland verkrijgbaar

Niet alle geteste tandpasta’s zijn verkrijgbaar in Nederland. Van degene die wel hier te koop zijn, kwam het merk Dentalux als zijnde “zeer goed” uit de test. Ditzelfde geldt voor Dontodent, Elmex Junior, tandpasta’s van de Aldi, Gum Junior en Odol-Med. Theramed junior presteert niet altijd even goed.
Sensodyne scoort maar “bevredigend”, net als Weleda kindertandpasta. Zendium Kids 1-6 krijgt zelfs “ontoereikend” toebedeeld omdat er foute ingrediënten inzitten als zink en PEG-derivaten. Daarnaast is de dosering onvoldoende en is er geen fluoridedosesindicatie. De meeste slechte scores kunnen echter sterk verbeterd worden als de producenten gewoon iets meer informatie op de verpakking zetten.